Blog

18. hafta gebelik yaklaşık 4.5 aylık hamileliğe tekabül eder. Bu dönemde rahim hızla büyümüş ve kavun büyüklüğüne ulaşmıştır. Bebeğiniz de yaklaşık 14–20 cm boyunda ve yaklaşık 150–210 gram ağırlığındadır. 18. haftaya gelmiş olan gebelerde artık genelde erken gebeliğin bulantı, kusma gibi belirtileri azalır; enerji düzeyi yükselir ve iştah geri gelir. Bu haftaya kadar 2–4 kilogram almak normal kabul edilir. Cildinizde gebelik maskesi (melazma), damarlanma artışı ve karın bölgesinde çatlak riskinden dolayı dikkatli olmanız gerekebilir. Kabızlık, mide ekşimesi, sırt ağrısı veya bel ağrısı sık görülen rahatsızlıklardandır. Bacak krampları da ikinci trimesterın tipik şikayetlerinden biridir. Doğumdan sonraki ruhsal dalgalanmalardan endişe etmeniz genelde gerekmez; bu dönemde genellikle kendinizi daha iyi ve rahatlamış hissedersiniz.

Anne Vücudunda Neler Oluyor?

Bu hafta rahminiz büyüyüp göbek deliğinizin alt kısmına ulaşmıştır. Kan hacminiz ve kalbinizin pompaladığı kan miktarı hamilelik öncesine göre %30–50 artmıştır. Kalp atım hızı yükseldiği için burun kanaması veya diş eti kanaması gibi bulgular ortaya çıkabilir. Göğüsleriniz büyümeye devam eder ve daha hassaslaşabilir; bazı annelerde kolostrum adı verilen ilk süt gelmesi de görülebilir. 10-12 haftalıktan itibaren kaybolan bulantı-kusma bu dönemde genellikle tamamen geçmiştir, bunun yerine iştah artar. Cilt ve saçlarınızda gebelik hormonu etkisiyle olumlu değişiklikler olabilir; genelde cilt yağlanır ve saçlar daha parlak görünür. Aynı zamanda hormonal gevşeme etkisiyle bağırsak hareketleriniz yavaşlayacağından kabızlık ve reflü (mide ekşimesi) sıklaşabilir. Omurga üzerindeki yük artar, bu yüzden bel ve sırt ağrıları gelişebilir. Hamilelik hormonları bağ dokusunu gevşettiği için bacak damarları genişler ve varis oluşabilir. Rahmin büyümesiyle çevre organlar yukarı itilmekte, göğüs kafesi yükselerek akciğer hacmi biraz azalmaktadır; bu nedenle bazen nefes darlığı hissedebilirsiniz.

Bebekte Neler Oluyor? (Fetal Gelişim)

18. haftada bebeğiniz hızla gelişmeye devam etmektedir. Baş-gövde oranı normale yaklaşır; baş artık tüm vücut boyunun yaklaşık üçte birini oluşturur. Kollar ve bacaklar uzar, el-ayak parmakları artık tamamen açıktır. İlk saç tüyleri olan lanugo tüm vücut yüzeyini kaplar ve bebeği ısıtan yumuşak bir tabaka oluşturur. Cilt üstünde yağlı verniks caseosa yerine bu tüyler bulunur. İç organlar hızla gelişmekte; sindirim sistemi çalışmaya başlar. Bağırsaklarda ilk dışkı olan mekonyum birikimi başlamıştır. Solunum ve yutma gibi refleks hareketler pratik halindedir; bebek yutkunur, esner, hıçkırır, yüzünü buruşturur ve parmak emebilir.

Bu haftadan itibaren bebek, sesleri ve titreşimleri de duymaya başlar. Kulak kemikleri geliştikçe bebek çevreden gelen seslere tepki verir. Örneğin, yüksek sesler uyuyan bebeği uyandırabilir. 18 haftada bebeğin kalbi dakikada 120–160 kez atar. Doktorunuz Doppler cihazıyla kalp atışını kolayca duyabilir. Ortalama olarak bebek yaklaşık 14–20 cm uzunluğunda (tepe-popo 14 cm) ve 150–200 gr ağırlığındadır. Gelişim açısından erkek fetüste prostat gelişimi başlar, kız fetüste ise iç üreme organları hızla biçimlenir. Havayolu ve sinir sistemi olgunlaşmaya devam eder; akciğerlerde ilk alveoller oluşmaya başlar. Bu haftalarda bebeğin cinsiyetini kesin olarak ultrasonda görebilirsiniz.

Gebelik Belirtileri ve Nasıl Anlaşılır?

18. haftada genelde hamile olduğunuzu zaten biliyor olursunuz. Gebelik haftanız son adet tarihinize göre hesaplanır ve muayenelerde fundus yüksekliği (enine kasık kemiğinden rahim tepe noktasına kadar ölçüm) takip edilir. 18 haftalık gebelik yaklaşık “4 ay 6 gün” kabul edilir. Bu dönemde anne adayları çoğu zaman enerji artışı ve iştah açılması hisseder. Erken dönemin baş dönmesi ve uyku hali gibi şikayetleri genellikle azalmıştır. Sabaha karşı bulantılar büyük ölçüde kaybolmuştur. Çok fazla çaba gerektirmeyen günlük aktiviteler rahatlık kazandırır. Bu haftalarda bazı kadınlar göbeğindeki büyümeden dolayı sürekli açlık hissedebilir; dengeli beslenme ve küçük öğünler önerilir.

Aşağıdaki belirtiler tipik olarak bu haftada ortaya çıkabilir:

• Hızlı kilo artışı: Normalde 18 haftada toplam 2–4 kg almak beklenir. Çok hızlı kilo artışı genellikle alınan tuzlu gıdalardan veya ödemden kaynaklanır.
• Baş ağrısı ve tıkanıklık: Artan kan hacmiyle baş ağrısı görülebilir. Burun kanaması veya diş eti kanaması normaldir.
• Kabızlık ve gaz: Progesteron etkisiyle bağırsak hareketleri yavaşlar. Lifli beslenme ve bol sıvı kabızlığa karşı yardımcı olur.
• Mide ekşimesi (reflü): Büyüyen rahim mideye baskı yapar, yemek borusu kasları gevşer. Gebelik hormonu progesteron reflü şikayetlerini artırır.
• Sırt ve bel ağrısı: Rahim büyürken omurgaya yük biner. Belinizi destekleyen yastıklar kullanmak faydalıdır.
• Yuvarlak bağ ağrısı: Karın büyüdükçe rahmi tutan bağlar gerilir. Ani hareket veya öksürme ile kasıkta keskin, batıcı ağrılar oluşabilir; dinlenince geçer.
• Bacak krampları: Özellikle geceleri görülebilir. Bol kalsiyum-potasiyum alımı ile kramplar hafifleyebilir.

Bu belirtiler hafif düzeyde ise endişelenecek bir şey yoktur. Ağrı kesici yerine dinlenme, ılık duş veya bacaklarınızı yukarı kaldırmak rahatlama sağlar. Eğer ağrılar şiddetliyse, ateş veya kanama eşlik ediyorsa hemen doktorunuza başvurun.

Ultrason ve Muayene

18–20. haftalar arasında genellikle ilk detaylı anomali ultrasonu yapılır. Bu incelemede fetüsün organ gelişimi, beyin yapı bozuklukları, kalp atış hızı ve organ ölçümleri değerlendirilir. Doktor, ultrasonla bebeğin ölçümlerini alır; omurga, beyin, kalp ve karın organları gibi temel yapıları inceler. Detaylı ultrason sırasında bebeğin cinsiyeti büyük doğrulukla belirlenebilir. Ayrıca plasenta yeri ve amniyotik sıvı miktarı da gözlemlenir. 18 haftada gebelik kesesi (amniyotik kese) tamamen rahim içindedir; gebelik kesesi erken dönemde dış gebelik ayırımı için önem kazanır ama artık normalde uterusta görünür halde olması gerekir.

Muayene sırasında her randevuda kan basıncı, ağırlık ve idrar kontrolü yapılır. Rahim yüksekliği ölçülerek bebeğin büyüme hızına bakılır. 18 haftada bebeğin kalp sesi Doppler cihazıyla rahatlıkla duyulabilir. Doktorunuz size fetal hareketleri takip etmenizi de söyleyebilir. Hareketleri hissettiğinizde bunu not edin ve doktorunuza bildiriniz; genelde 18. haftadan itibaren anne adayları hafif çırpınma hissini hissetmeye başlar ve bu ilk hareketlere “quickening” denir. Herhangi bir kanama, ani sırt ağrısı veya azalma gibi olağandışı durumda derhal hekiminizi arayınız.

Beta-hCG Değeri

Hamilelik ilerledikçe kanınızdaki beta-hCG (gebelik hormonu) düzeyi artıp sonraki aylarda yavaş yavaş düşmeye başlar. 18. haftada genelde rutin olarak beta-hCG ölçülmez; ancak referans aralıkları 17–24 haftalar için yaklaşık 4,060–165,400 mIU/mL civarındadır. Normal aralığın çok altında değerler gebelik kaybı veya gelişme geriliği sinyali olabilir; çok yüksek değerler ise çoğul gebelik veya molar gebelik şüphesi uyandırır. Bu yüzden bu dönemde beta-hCG takibi yerine ultrasonografi ve diğer testler ile fetal gelişim değerlendirilir.

Kürtaj (Gebelik Sonlandırma) Durumu

Türkiye’de yasal düzenlemeye göre gebelik, son adet tarihinden itibaren 10. haftadan sonra istenmeyen gebelik amacıyla sonlandırılamaz. 18. haftada yasal olarak isteğe bağlı kürtaj mümkün değildir. Ancak fetusun anne karnında öldüğü veya anne-bebek hayatını ciddi biçimde tehdit eden bir durum geliştiğinde, hastane heyet raporu ile gebelik sonlandırılabilir. Aksi durumlarda gebeliği sürdürmek esastır. Bu nedenle 18. haftada kürtaj düşünüyorsanız, yasal durum ve tıbbi öneriler hakkında mutlaka uzman görüşü alınmalıdır.

Doktor Kontrolleri ve Öneriler

İkinci trimester boyunca genelde dört haftada bir doktor kontrolüne gidilir. Her kontrolde kan basıncı, kilo ve idrar (protein, şeker) ölçümü yapılır. 18. haftada kan grubunuz Rh negatifse anti-D profilaksisi konusunda doktorunuz bilgi verebilir. Kan sayımı, tiroid fonksiyonları gibi testler ilk üç aylıkta yapılmışsa tekrarına genellikle gerek yoktur.

Bu dönemde önerilen testler şunlardır:

• Detaylı anatomi ultrasonu (18–22. hafta): Yukarıda belirtildiği gibi, bebeğin gelişim taraması ve organ incelemesi yapılır.
• Üçlü (triple) veya dörtlü test: 15–20. haftalarda kan örneği alınarak fetüste nöral tüp defekti ve Down sendromu riski taranır. Sonuç yüksek risk çıkarsa amniyosentez önerilebilir.
• Şeker yükleme testi (24–28. hafta): Gebelik şekeri (gestasyonel diyabet) taraması için glukoz tolerans testi yapılır.
• Kan tahlili: 24–28. haftalarda kan sayımı ve demir düzeyi kontrol edilir; gerekirse demir takviyesi başlatılır.
• Fetal hareket takibi: Yaklaşık 20. haftadan sonra bebeğin hareketlerini saymaya başlayabilirsiniz. Günde 10’dan fazla hareket hissetmek normal kabul edilir. Hareket azlığı hissederseniz doktora başvurunuz.

Kontroller sırasında fetal kalp atışı Doppler ile dinlenir. Bu haftadan itibaren hekim, anne karnında bebeğin pozisyonunu ve büyüme gelişimini değerlendirmek için muayene esnasında ufak bir palpe yapabilir.

Doktorunuzun önerisiyle 18–20. haftada kısa bir dinlenme tavsiye edilebilir. Sırt üstü yatmamaya, özellikle sol yan pozisyonda uyumaya çalışın; bu pozisyon toplardamarları rahatlatır ve tansiyonunuzu dengeler. Beslenmenize dikkat edin, alkol ve sigaradan kesinlikle uzak durun. Tüm şüpheniz veya sorunuz için sağlık ekibinizle iletişimde kalın.

Beslenme ve Dikkat Edilmesi Gerekenler

Bu haftada beslenmeye özellikle özen göstermek önemlidir. Günlük yaklaşık 300 kalori ek enerjiye ihtiyacınız vardır. Bu ek kalorileri az yağlı protein, tam tahıllar, meyve ve sebzelerden sağlamalısınız. Örneğin:

• Protein kaynakları: Yağsız et, tavuk, balık, yumurta ve baklagiller bebeğin büyümesi için gereklidir.
• Tam tahıllar ve sebzeler: Vitamin ve lif ihtiyacınızı karşılar, sindirimi kolaylaştırır.
• Süt ürünleri ve kalsiyum: Süt, yoğurt, peynir gibi gıdalar kalsiyum ve D vitamini içerir. Omega-3 yağ asidi bakımından zengin balıklar (somon, uskumru) bebeğin beyin gelişimi için faydalıdır.
• Meyve ve sebzeler: C vitamini, folik asit, demir ve diğer mineraller açısından zengindir. Yapraklı yeşil sebzeler, kırmızı meyveler özellikle besleyicidir.
• Sıvı alımı: Günde en az 8–10 bardak su için; sıvı alımı kabızlığı azaltır. Kafein alımını sınırlayın ve kesinlikle alkol kullanmayın.

Kaçınmanız gereken gıdalar şunlardır: Pastörize edilmemiş süt ve peynirler (örneğin beyaz peynir, rokfor), iyi pişmemiş et veya deniz ürünleri, çiğ yumurta, salam-sosis türü işlenmiş etler ve sushi gibi çiğ balık içeren yemekler. Bu gıdalar besin zehirlenmesi riskini artırır. Yemekleri iyice pişirin, sebzeleri yıkayın ve et ürünlerini buzdolabında saklayın.

Günlük vitamin-mineral ihtiyacınız için hekiminizin önereceği prenatal vitaminler (folik asit, demir, kalsiyum, D vitamini içeren) almayı unutmayın. Özellikle yeterli folik asit alımı beyin omurilik gelişimini destekler; demir takviyesi anemiyi önler. Dengeli beslenme ve gerekli takviyeler bebeğinize ve size sağlıklı bir gebelik süreci sağlar.

Gebelikte Cinsellik ve İlişkiler

Gebeliğin 18. haftasında cinsellik genellikle güvenlidir, ta ki doktorunuz aksi bir durum söyleyene kadar. Sağlıklı bir gebelikte yapılan cinsel ilişki anne veya bebeğe zarar vermez. Penis veya diğer seks oyuncakları rahim ağzını geçemez, bu nedenle doğrudan fetal hasar riski yoktur. Tamamlanmış bir orgazm ya da ilişki, düşük veya erken doğum riskini artırmaz.

Ancak gebeliğe bağlı artan kan akımı ve hormon değişikliği vajinal salgıyı artırabilir. Cinsel temastan sonra hafif lekelenme yaşarsanız hekiminize danışınız. Ayrıca son adet tarihinize göre 10. haftadan sonra normal bir gebelikte cinsel ilişki yasal bir sorun teşkil etmez.

Orgazm ya da cinsel uyarım, bu dönemde bazen rahimde kasılma benzeri Braxton-Hicks (prova kasılmaları) oluşturabilir. Bu kısa ve endişe verici olmayan kasılmalar dinlenince geçer. Cinsel ilişki sırasında aşırı baskı yapmamaya, göbeğe doğrudan baskıdan kaçınmaya özen gösterin. Rahim problemi (örneğin plasenta previa) veya şiddetli kanama varsa cinsel temastan kaçının. Eğer eşinizle riskli ilişkileriniz varsa, bulaşıcı hastalıklardan korumak için kondom kullanmayı ihmal etmeyin.

Hamilelikte cinsel pozisyon olarak yan yatış, diz-üstü gibi karın üzerine baskıyı azaltan pozisyonlar tercih edilebilir. İlginç bir şekilde bazı kadınların hamilelik hormonları yüzünden libido artabilir; bazıları ise kaygı veya yorgunluk nedeniyle cinsellikten uzaklaşabilir. Eşinizle duygularınızı paylaşarak ve gerekirse doktorunuzdan tavsiye alarak bu dönemi rahat geçirebilirsiniz.

Kalp Atışı ve Bebeğin Hareketleri

18. haftada, fetüsün kalp atımları Doppler cihazıyla duyulabilir. Genelde bu haftadan önce bile Kalp atımı dinlenebilir, ancak 18. haftada kesinlikle duyulur. Kendi kulağınızla kalp atışını dinlemek için özel bir steteskop (Pinard) gerekebilir, doktor muayenesinde Doppler tercih edilir.

Bebeğin hareketleri henüz hafif çırpınma hissi şeklindedir. Bu hafta sonlarında quickening denilen ilk hareketleri hissetmeye başlayabilirsiniz. Hareketler önceleri ufak şimşek çakması gibi hissedilir, zamanla (19–20. haftalarda) daha belirgin tekmelemelere dönüşür. Hangi pozisyonda olursanız olun bebeğin kas hareketlerini fark edeceksiniz. Bebeğiniz gün boyunca uyku ve uyanıklık döngüleri oluşturur; 18. haftada yaklaşık 20 saatini uyuyarak geçirir. Bebeğinizin hareketleri genelde annenin aktiviteleri ile koordine olur. Bu haftadan itibaren sabah ve akşam belirli zamanlarda oturarak 10 dakika boyunca bebeğin hareketlerini saymayı alışkanlık haline getirin.

Anne Ne Hisseder? (Duygular ve Rahatsızlıklar)

18. haftada genellikle enerjinizin arttığını ve daha iyi hissettiğinizi fark edersiniz. Sabah bulantısı büyük ölçüde geçmiştir, bu yüzden doyurucu yemekler yeme iştahı açılmıştır. Karın büyüdükçe karnınızın alt kısmında hafif gerginlik veya aralıklı ağrılar (yuvarlak bağ ağrısı) hissedebilirsiniz. Bunlar anneyi zorlamayan, dinlenmeyle azalan normal belirtilerdir.

Fetal hareketleri ilk kez hissetmek (quickening), genelde duygusal bir anı olur; bir anne adayı için heyecan verici ve mutluluk vericidir. Bazı annelerde karnındaki değişiklikler özgüven artışı sağlarken, bazıları kendini tuhaf hissedebilir. Mide yanması veya hazımsızlık huzursuz edici olabilir. Bacaklardaki kan akışındaki değişiklik nedeniyle bacaklarınızda ağırlık veya uyuşma hissedebilirsiniz. Bu durumda ayaklarınızı yükseğe kaldırmak, rahat ayakkabılar giymek veya hafif bacak egzersizleri yapmak rahatlama sağlayabilir. Uyku pozisyonu olarak yatarken sol yanınıza dönmeniz önerilir; bu duruş vena cava adlı ana damarı rahatlatarak kan dolaşımını iyileştirir.

Stres ve duygusal dalgalanmalar için çevrenizden destek alın. Hamilelik hormonları ruh halini etkileyebilir; bu yaşama evresinin size ve bebeğinize sağlıklı olduğu bilin. Sorularınız veya endişeleriniz için doktorunuzla açıkça iletişim kurmaktan çekinmeyin.

Gebelikte Dikkat Edilmesi Gerekenler

• Dinlenme ve Uyku: Gün içinde yorulduğunuzda kısa şekerlemeler yapın. Yatma pozisyonu olarak sol yanınızı tercih edin. İyi bir uyku için yatmadan önce ılık duş alabilir, yastık desteği kullanabilirsiniz.
• Hafif Egzersiz: Doktorunuzun onayladığı hafif yürüyüş, yüzme veya yoga gibi aktiviteler rahatlamanızı sağlar. Hareket, bel ve kasık ağrılarını hafifletir. Ancak aşırı ağır kaldırmayın ve ani hareketlerden kaçının.
• Cinsel İlişki: Yukarıda belirtildiği gibi, doktorunuz izin verdiği sürece makul düzeyde cinsellik güvenlidir.
• Sigara ve Alkol: Hamilelik boyunca sigara kesinlikle yasaktır; alkol tüketimi de bebeğe ciddi zarar verir ve tamamen önlenmelidir.
• İlaç Kullanımı: Reçetesiz ağrı kesicilerden (ibuprofen, naproksen gibi NSAID) kaçının. Doktorunuza danışmadan hiçbir ilacı almayın. Gerekirse doktorunuz parasetamol reçete edebilir.
• İnsülin Direnci: Özellikle ailede diyabet öyküsü varsa şeker yükleme testinizi ihmal etmeyin. 2. trimesterda ortaya çıkabilen gebelik şekeri zamanında tespit edilip kontrol altına alınmalıdır.
• Enfeksiyonlardan Korunma: Hamilelikte bağışıklık sistemi hassas olabilir. Özellikle soğuk algınlığı, grip gibi viral enfeksiyonlardan korunmak için hijyene dikkat edin. Yakın zamanda aşı yapılması gerekiyorsa hekim tavsiyesi alın.

Bu hafta ve sonrası için doktor randevularınızı aksatmayın. Herhangi anormal belirti gördüğünüzde hemen doktorunuza bilgi verin. Düzenli kontroller, hem sizin hem de bebeğinizin sağlıklı bir gebelik süreci geçirmenizi sağlayacaktır.