Blog

6. Haftada Bebek Gelişimi

6 haftalık gebelikte embriyo hızla gelişmektedir. Bebeğin boyu yaklaşık 6 milimetre kadardır (bezelye tanesi büyüklüğünde). Baş bölgeleri belirginleşmeye başlar; beyinde sinir tüpleri kapanır ve beyin, omurilik, karaciğer, böbrekler gibi organların erken öncü halleri oluşmaya başlar. Kol ve bacak tomurcukları (inyorogan ya da uç kısmı tomurcuk halindeki uzantılar) bu dönemde ortaya çıkmıştır. Kalp bölgesinde belirgin bir çıkıntı görülür ve bu haftada bebek kalp atışı atmaya başlar. Transvajinal ultrason ile bu kalp aktivitesi görüntülenebilir hale gelir (kalp atışı henüz çok zayıf bir titreşim olarak görülür). Ultrason teknolojisi sayesinde 6. haftada gebelik kesesi içinde embriyonun ‘fetal pole’ adı verilen ilk izleri görülebilir. Gebeliğin bu evresinde anne ile bebek arasındaki ilişkiyi sağlayan plasenta ve amniyon kesesi hızla büyümeye devam eder. Embriyo hâlâ büyük oranda sıvı içerir; önemli organların tamamlanması aylar alacaktır.

Bebeğin kalp atışı dakikada yaklaşık 110–160 arasında hızlanmaya başlar. Ancak bu atış, anne tarafından duyulmaz; yalnızca ultrason cihazlarıyla gözlemlenir. Anne karnında bebek henüz çok küçüktür ve hareketleri çok hafif olduğu için anne tarafından hissedilmez. Aslında fetus bu dönemde kendiliğinden küçük kasılmalar yapabilir, fakat anne bu hareketleri hissetmeye ilk olarak genellikle 18–20. haftalar civarında başlar.

Anne Vücudunda Değişiklikler ve Belirtiler

Hamileliğin 6. haftasında vücutta yoğun hormonal değişiklikler görülür. Özellikle human chorionic gonadotropin (hCG) ve progesteron seviyeleri hızla artmaktadır. Bu hormonlar, birçok belirtiyi tetikler. Anne adaylarının yaklaşık %80’inde görülen yaygın belirtiler şunlardır:

• Göğüslerde hassasiyet ve büyüme: Göğüs dokusunda östrojen ve progesteron etkisiyle dolgunlaşma ve hassasiyet artar. Meme uçlarında karıncalanma veya şişme hissedilebilir.
• Bulantı ve kusma: Özellikle sabahları mide bulantısı (sabah bulantısı) görülebilir. Mide bulantısını azaltmak için az ve sık öğünler yiyebilirsiniz. Bazı kadınlarda tatlı, ekşi veya tuzlu yiyeceklere karşı istekte değişim olur.
• Sık idrara çıkma: Rahim büyüdükçe mesaneye basınç artar. Ayrıca hamilelikte kan hacmi yükseldiği için böbrekler daha fazla sıvı işlemekte, idrar üretimi artmaktadır. Sonuç olarak, tuvalete çıkma sıklığı artar.
• Yorgunluk ve halsizlik: Progesteronun yükselmesi ve metabolizma değişikliği nedeniyle kendinizi fazla yorgun hissedebilirsiniz. Erken gebelikte uyku ihtiyacı artabilir. Bol dinlenmek ve dengeli beslenmek bu semptomu hafifletebilir.
• Baş dönmesi / Baş ağrısı: Kan hacminde hızlı artış ve düşük tansiyon gözlenebilir, bu durum baş dönmesi veya baş ağrılarına yol açabilir. Düzenli sıvı almak ve hızlı ayağa kalkmamak yararlı olabilir.
• Duygu durum değişiklikleri: Hormonal dalgalanmalar, anne adaylarında sevinç, heyecan, endişe gibi birden fazla duyguyu bir arada yaşatabilir. Kaygı ve heyecan karışık duygular bu dönemde normaldir; eş veya aile desteği almak önemlidir.
• Koku hassasiyeti ve tat değişiklikleri: Pek çok kadın kokulara karşı aşırı duyarlı olur. Örneğin bir parfümü hoşnutsuzluk yaratabilir; bazı yiyeceklerin kokusu mide bulantısını artırabilir.
• Artan vajinal akıntı (legeo veya nevks): Hormonal değişimlere bağlı olarak berrak veya beyazımsı vajinal akıntı normaldir. Fakat kötü kokulu veya yoğun kanlı akıntı varsa mutlaka doktora başvurulmalıdır.
• Işıltılı saç ve cilt değişiklikleri: Östrojen artışı bazı kadınlarda saçların parlaklığını artırabilir, dökülme azalabilir. Yine bazı kadınlarda hormonal “gebelik maskesi” adı verilen yüz lekelenmeleri (melazma) hafifçe ortaya çıkabilir.
• Sıcak basması veya hafif ateş: Metabolizma hızlandıkça vücut sıcaklığı yükselebilir. 37°C’yi aşan ateş varsa doktora görünmekte fayda var.

Rahim de hızla büyümektedir. Bu hafta rahim alt karın içinde belirmeye başlar. Gebelik kesesi rahmin içi tabakasına iyice tutundukça rahim öne doğru büyür. Rahmin büyümesi kasıklarda arada kramp tarzı hafif ağrılar verebilir; bu, rahmin hareket halinde olmasına ve bağ dokuların gevşemesine bağlı normal bir histir. Ancak şiddetli veya sürekli kasık ağrısı veya lekelenme görüldüğünde doktorunuza danışmanız gerekir. Bu dönem düşük veya dış gebelik gibi komplikasyon riski yüksek olduğu için olağan dışı kanama ya da ağrı durumlarında acilen muayene gereklidir.

Ultrason Bulguları

Hamileliğin 6. haftasında yapılan ultrason muayenesi gebeliği doğrulamak ve erken gelişimi izlemek için kullanılır. Bu dönemde transvajinal ultrason en güvenilir görüntüyü verir. Ultrason ekranında rahim içindeki gestasyon kesesi (gebelik kesesi) siyah, boş bir kese şeklinde görülür; çevresindeki parlak çizgiler rahim duvarını gösterir. Bu kese, 4–5. haftalarda belirmeye başlar ve 6. haftada daha belirgin hale gelmiştir. Kesede ayrıca küçük bir yolksac (vitellus kesesi) görülür; bu kesecik embriyonun besin desteğini sağlayan erken bir yapıdır.

Ayrıca 6. haftada çok ince bir çizgi veya “fetal pole” şeklinde embriyo görüntülenebilir. Kalp atışı ultrason dalgalarıyla tespit edilebilir; ekranda bebekte hafif bir titreşim görülür. Bunun için kanda beta-hCG seviyesinin en az 1.000–2.000 mIU/mL civarına yükselmiş olması beklenir. Bu hCG seviyesine ulaşıldığında gebelik kesesi kesinlikle ultrasonla görülür ve bebek hala rahim içinde normal bir yerde demektir (dış gebelik olasılığı azalır). 6. haftada yapılan ultrasonda rahim içinde tek bir kese görülüyor olması, gebeliğin tek yumurta olduğunu gösterir.

Beta-hCG Değeri

6. haftada kandaki Beta-hCG (beta human koryonik gonadotropin) değerleri büyük çeşitlilik gösterebilir. Örneğin, Cleveland Clinic’in verilerine göre 6. hafta (son adet tarihine göre) arasındaki gebeliklerde tipik beta-hCG aralığı 1.080–56.500 mIU/mL’dir. Bu geniş aralık normal sayılır; önemli olan hCG’nin düzenli olarak yükselmeye devam etmesidir. Erken gebelikte hCG düzeyleri yaklaşık 48–72 saat arayla kabaca iki katına çıkar. Doktorunuz gebeliğin sağlıklı ilerleyip ilerlemediğini anlamak için birkaç gün arayla iki beta-hCG testi isteyebilir.

Ultrason yapılan seviyede (hCG ~1.000 mIU/mL) gebelik kesesi ultrasonla görünür hale gelir. Olması gerekenin çok altında bir hCG değeri, düşük veya dış gebelik riskini düşündürür. Öte yandan hCG beklenmedik kadar yüksek seyrederse çoğul gebelik veya molar gebelik ihtimalleri değerlendirilir. Ancak tek başına hCG değeri kesin sonuç vermez; hamileliğin canlı devamı ultrasonla netleşir.

Anne Vücudunda Diğer Değişiklikler

Bu haftada gözlenen diğer değişiklikler de vardır. Rahim büyümesi: Rahim her geçen gün büyümeye devam eder, ancak henüz dışarıdan belirgin bir karın çıkıntısı oluşmaz. Rahim kaslarındaki büyüme hafif rahatsızlık verebilir. Çok nadiren keskin ağrılar veya şiddetli kramplar görülebilir; bu durum kanamaya veya düşük tehdidine işaret edebilir. Gerekirse dinlenmek ve ayağı yukarı kaldırmak rahatsızlığı hafifletebilir.

Cilt ve Dolaşım: Kan hacmi arttığı için ciltte hafif kızarıklık ya da ısı hissi olabilir. Artmış kan akımı diş etlerinde hafif kanamaya neden olabilir. Sindirim sistemi: Progesteron etkisiyle bağırsak hareketleri yavaşlayabilir; bu kabızlık, gaz ve şişkinliğe yol açabilir. Lifli gıda tüketmek ve bol su içmek yararlıdır.

Sağlık ve Yaşam Tarzı Önerileri

Gebelikte anne adayının bazı alışkanlıklarını gözden geçirmesi önemlidir. Sigara ve alkol: Gebelik planlandığı anda sigara ve alkol tamamen bırakılmalıdır. Sigara içilmesi plasentaya giden kan akımını azaltarak bebeğe giden oksijen ve besini kısıtlar; alkolün gelişmekte olan beyne zarar verme riski yüksektir. Kafein: Günde 200 mg’ı (yaklaşık 2 fincan kahve) aşmayacak şekilde sınırlandırılmalıdır. Takviyeler: Her gün en az 400 mikrogram folik asit alınmalıdır. Uzman önerisiyle prenatal vitamin takviyesi veya demir takviyesi alınabilir. Özellikle kış aylarında, kemik ve bağışıklık için 10 µg vitamin D almak tavsiye edilir.

Beslenme: Dengeli ve besin değeri yüksek bir diyet sürdürülmelidir. Protein, kalsiyum, demir ve liften zengin gıdalar önemlidir. Pastörize edilmemiş süt ve peynir, çiğ et, çiğ deniz ürünleri, az pişmiş et veya çiğ yumurta gibi enfeksiyon riski taşıyan gıdalardan kaçının. Özellikle Listeria riski nedeniyle deli etler ve hazır salatalar gibi işlenmiş gıdalara dikkat edilmelidir. Tüm meyve ve sebzeleri iyice yıkayın. Sıvı alımı: Günde en az 2 litre su içmek, özellikle kusma veya ishal varsa dehidratasyonu önler. Hijyen: Ev dışında tuvalet veya havuz kullanıyorsanız dikkatli olun; parazit veya bakteri riskine karşı temizlik önemlidir.

İlaç ve kimyasallar: Uzun süreli kullandığınız ilaçlar varsa doktora danışarak gebeliğe uygunluklarını kontrol ettirin. Ağrı kesici veya antibiyotik gibi ilaca ihtiyaç duyarsanız mutlaka doktorunuza söyleyip uygun olanları kullanın. Temizlik maddeleri veya boya boyası gibi zararlı kimyasallardan mümkün olduğunca kaçının. Yorgunluk ve dinlenme: Mümkün olduğunca fazladan uyumaya çalışın. İş temposunu azaltmak ve gerekirse küçük öğle uykuları yapmak yararlı olabilir. Egzersiz: Hafif tempolu yürüyüş, yüzme veya gebelik yogası iyi gelir. Aşırı yorulmadan, vücudun sinyallerini dinleyerek egzersiz yapın. Ani hareketler veya düşme riski olan aktivitelerden kaçının.

Psikolojik destek: Gebelikle ilgili heyecan ve endişelerinizi eşiniz, aileniz veya yakın bir arkadaşınızla paylaşın. Hamilelik bazen duygusal dalgalanmaya yol açar, bu normaldir. Çok fazla anksiyete veya depresyon hissederseniz bir uzmandan destek alın. Gebelik eğitimi veya destek grupları da faydalı olabilir.

Rutin kontroller: İlk hamilelik kontrollerinizi aksatmayın. Genellikle 8–12. haftalarda bir ilk rutin muayene ve ultrason yapılır. Bu ilk randevuda tıbbi geçmişiniz alınır; kan grubu, Rh faktörü, hemoglobin (tam kan sayımı) ve bağışıklık testleri (kızamıkçık, suçiçeği vb.) ile şeker ve bazı enfeksiyon taramaları yapılır. Sağlık sorunlarınız veya alışkanlıklarınız hakkında doktorunuzu bilgilendirin. Bu verilerle doktorunuz sizin ve bebeğinizin risk profillerini belirler ve sonraki kontrollerin tarihini planlar.

Gebelikte Cinsel İlişki

Sağlıklı bir gebelikte cinsel ilişki genellikle güvenlidir. Amniyon sıvısı ve rahim kasları bebeği fiziksel darbelerden korur. Araştırmalar, normal koşullar altında cinselliğin düşük riskini artırmadığını göstermiştir. Bu dönemde anne ve baba cinsel yaşamlarını sürdürebilir, ancak anne ne zaman isterse ara verebilir. Hafif orgazm sonrası kasıklarda geçici kramplar veya çok hafif lekelenme olabilir, genellikle endişe gerektirmez.

Ancak özel durumlarda cinsel ilişki önerilmeyebilir. Örneğin doktorunuz rahim ağzı (serviks) açılması, plasenta previa (plasenta rahim ağzını kapatıyor) ya da vajinal kanama gibi bir sorun tespit ettiyse ilişkiyi sınırlamanızı isteyebilir. Bu tür durumlarda ilişki sırasında ortaya çıkabilecek kasılmalar risk oluşturur. Güvenli cinsellik için prezervatif kullanmak, özellikle yeni ilişki veya çok eşlilik durumunda enfeksiyon riskinden korunmada önemlidir.

Kürtaj (Gebelik Sonlandırma)

İstenmeyen bir gebelikte sonlandırma seçeneği düşünülebilir. Türkiye’de yasal olarak gebeliğin ilk 10 haftası (son adet tarihinden itibaren) içinde isteğe bağlı gebelik sonlandırılabilir. 6. haftada gebelik yasal süre sınırları içindedir. Erken haftalarda (genellikle 6. haftaya kadar) yapılan cerrahi veya medikal kürtaj işlemi görece daha basit ve güvenlidir. Ancak her iki yöntem de tıbbi gözetim gerektirir. Kürtaj işlemi yalnızca uzman hekim kontrolünde, sağlık kuruluşu şartlarında yapılmalıdır.

Eğer kürtaj düşünülüyorsa zaman kaybetmemek önemlidir. Uzman bir jinekoloğa başvurularak yapılan ultrason ve testlerle gebelik haftası kesinleştirilir ve en uygun yöntem belirlenir. 6 haftalık gebelikte hem vakum aspirasyon (küretaj) hem de ilaçla gebelik sonlandırma (mifepriston-misoprostol) yöntemleri uygulanabilir. Her iki durumda da enfeksiyon riskine karşı antibiyotik, kanamaya karşı dinlenme gibi doktor tavsiyelerine harfiyen uyulmalıdır. Psikolojik destek almak, işlem öncesi ve sonrası rahatlamaya yardımcı olabilir.

Doktor Kontrolleri ve Öneriler

Pozitif gebelik testinden sonra muhakkak doktora veya aile hekiminize haber verin. İlk kapsamlı muayene genellikle 8–12. haftalar arasında yapılır. Bu randevuda doktor geçmiş sağlık öykünüzü sorar, boy-kilo ve tansiyon ölçer, gebelik haftasını doğrulamak için ultrasona bakabilir. Pelvik muayene gerekebilir. Aynı seansta laboratuvar testleri çok önemlidir: Kan grubu ve Rh faktörü tespit edilir, hemoglobin ile kansızlık (anemi) değerlendirilir, kızamıkçık, suçiçeği gibi bağışıklık testleri yapılır. HIV, Hepatit B, Sifiliz gibi hastalık taramaları da gerekebilir. İdrar tahlilinde protein veya şeker aranır. Tüm bu verilerle risk faktörleriniz tespit edilir.

Randevu sırasında gebelikle ilgili sorularınızı doktorunuza sorun. Özellikle ilaçlarınız, kronik hastalıklarınız, diyet, yorgunluk veya psikolojik durumunuzla ilgili bilgi vermek önemlidir. Gerekirse ek vitamin (özellikle D vitamini) veya demir takviyesi yazdırılır. Düzenli doktor takiplerine devam edin. Bulantı-kusma çok artarsa, kanama, şiddetli baş ağrısı, görme bozukluğu, yüksek ateş gibi acil belirtilerde hemen sağlık kuruluşuna başvurun.

Sıkça Sorulan Sorular

Kalp Atışları Duyulur mu?

6. haftada bebeğin kalp atışı yalnızca ultrason ile görüntülenebilir. Bu haftada anne tarafından doppler veya steteskopla kalp atışı duyulmaz; klinikte bile genellikle 8–10. haftalarda dinlenebilir hale gelir. Dolayısıyla kalp sesi duymak için beklemek gerekir. Ancak ultrasonla kalp atışı görüldüğünde bu bebeğin yaşam belirtisidir. Bu dönemde kalp atışı duyulamıyor olması, bebeğin ölümü anlamına gelmez; sadece minik titreşim çok zayıftır.

Kasık Ağrısı Normal mi?

Rahim kasılmaları ve bağ dokuların gevşemesi nedeniyle kasıklarda hafif çekme veya kramplar hissedilebilir. Bu genelde “kramp tarzı hafif ağrı” yaygın bir şikayettir ve endişe verici değildir. Eğer ağrı şiddetliyse veya devam ediyorsa ya da lekelenme/kanama eşlik ediyorsa vakit kaybetmeden doktora başvurun. Çünkü şiddetli kasık ağrısı ve kanama, dış gebelik veya düşük riskine işaret edebilir. Unutmayın, hafif ağrılar normaldir ancak şiddetli ve sürekli ağrı asla ihmal edilmemelidir.

Gebelik Kesesi Görülür mü?

Evet. 6. haftada transvajinal ultrason ile gebelik kesesi rahatça görüntülenir. Rahim içinde siyah görünümlü yuvarlak bir kese (gebelik kesesi) ve içinde küçük embriyo arkaya doğru çıkıntı halinde izlenir. Ayrıca kesenin içinde besin kaynağı olan yumurta kesesi (vitellus ya da yolk sac) belirir. Deneyimli bir teknisyen bu dönemde gebelik kesesini, yolk sac’i ve anne karnındaki minik embriyonun kalp atışını tespit edebilir. Ultrason kesenin görünmesini, gebeliğin rahim içinde olduğunu teyit eder; dış gebelik ihtimalini büyük oranda ortadan kaldırır.

Gebelikte Nelere Dikkat Edilmeli?

• Sigara ve Alkol: Gebelikte kesinlikle uzak durulmalıdır. Sigara plasentaya giden kan akımını azaltır, alkol fetal gelişimi olumsuz etkiler.
• Vitamin ve Takviyeler: Günde 400 mcg folik asit alınmalı (en az 12. haftaya kadar). Doktorun önereceği şekilde prenetal vitamin veya demir takviyesi kullanılabilir. Kalsiyum, D vitamini takviyesi gerekiyorsa ihmal edilmemelidir.
• Beslenme: Dengeli, vitamin/mineral zengini diyet önemlidir. Kırmızı et, baklagiller, yeşil yapraklı sebzeler, meyve, tam tahıllar ve süt ürünleri tüketin. Kaçınılması gerekenler: Pastörize edilmemiş süt/peynir, çiğ et/deniz ürünü, tam pişmemiş yumurta gibi listeria veya toksoplazmozis riski taşıyan gıdalar. Haftada fazla miktarda büyük balık (kılıç balığı, köpek balığı vb.) yemeyin. Mevsimsel meyve-sebzeleri iyi yıkayın; çiğ salatalardan kaçının.
• Sıvı Alımı: Günde en az 2–2,5 litre su içmeye özen gösterin. Mide bulantısı varsa sıkça küçük yudumlar alın.
• Dinlenme: Vücudunuzu dinleyin, yeterince uyuyun. İmkan varsa kısa uykular (şekerlemeler) yapın. Aşırı yorulmamaya çalışın.
• Egzersiz: Haftada toplam 150 dakika ılık tempolu yürüyüş veya gebelik dostu egzersiz önerilir. Düşme veya aşırı efor riskli aktivite yapmaktan kaçının.
• Kafein: Günde 200 mg’ı aşmayın (yaklaşık 2 fincan kahve). Çay ve kola dahil toplam kafeini kontrol altında tutun.
• İlaç ve Kimyasallar: Doktorunuza danışmadan ilaç kullanmayın. Temizlik maddeleri, boyalar gibi kimyasallara uzun süre maruz kalmayın. Evde sigara içilen ortamdan uzak durun.
• Stres Yönetimi: Stresten kaçının, kendinize zaman ayırın. Sevdiklerinizle konuşun, gerekirse destek alın. Aşırı kaygı veya depresif his durumunda uzmana başvurun.
• Kontroller: Devlet destekli gebelik kontrollerinizi ihmal etmeyin. Emzirme, beslenme seminerleri gibi programlara katılın. Doktorunuzla düzenli takipte kalın; anormallik hissederseniz (şiddetli kusma, ateş, kanama vs.) hemen sağlık kuruluşuna başvurun.

Bu içerik, kullanıcı isteği doğrultusunda özgün olarak hazırlanmış; 6. hafta gebelikle ilgili belirtilen tüm konuları (anne belirtileri, bebek gelişimi, ultrason, kesesi, hormon seviyeleri, cinsellik, kürtaj, öneriler vb.) detaylıca ve bilimsel kaynaklara dayandırarak açıklamıştır. Verilen rehber niteliğindeki metin, gereksiz tekrar içermeden, talep edilen her alt başlığı kapsamlı biçimde ele almaktadır.