Blog

29. haftada bebek artık yaklaşık lahana büyüklüğündedir. Bebeğin boyu bu dönemde 38-40 cm, kilosu ise yaklaşık 1200-1300 gram civarındadır. Bu hafta gebeliğin 7. ayına denk gelir ve üçüncü trimester başında olursunuz. Anne karnındaki alan daraldıkça bebek daha güçlü hareketler yapar; artık bebek parmak emebilir, karnı kaşıyabilir veya karın zarı içinde dönebilir. Gebelikte iç organları hızla gelişen bebekte bu haftada kemikler büyük oranda sertleşmiş, kemik iliği alyuvar üretmeye devam etmektedir. Akciğerler henüz tam olgunlaşmamış olsa da bebek sık sık nefes alma egzersizleri yapar ve alt solunum yolları oluşmaya devam eder. 29. haftada bebeğin baş aşağı pozisyon alması beklenir; bu durum normal bir doğuma hazırlıktır ancak hâlâ erken doğum sınıfına girmez ve bebeğin pozisyonu gelecek haftalara kadar değişebilir. Ultrason görüntüsünde, bebeğin amniyon kesesi içinde dönme hareketleri, solunum hareketleri ve kemiklerin parlaklığı kolaylıkla izlenir.

Bebekteki Gelişim ve Değişiklikler

• Boy ve ağırlık: Bu haftada bebek yaklaşık 38–40 cm uzunluğundadır ve kilosu ortalama 1200-1300 gramdır. Hormonlar ve genetik faktörler bebek boyunu etkilerken, yağ dokusu birikmeye başlar. Bu yağ dokusu sayesinde bebeğin cildi yumuşar ve kırışıklıklar azalır.
• Organ gelişimi: Bebeğin akciğerleri tamamen olgunlaşmamış olsa da bronş ağacı ve hava kesecikleri hızla gelişmektedir. Nefes alıştırmaları devam eder; ultrason sırasında bebeğin ciğerlerinin hafif hafif kasılıp gevşediği görülebilir. Beyinde sinir hücreleri hızla çoğalmaya devam eder, duyu organları (gözler, kulaklar) gelişimini sürdürür. Gözbebekleri ışığa duyarlıdır ve ışık yüklü uyaranlara reaksiyon verebilir.
• Kemik ve kaslar: Bebeğin kemikleri kemik iliği dahil olmak üzere giderek sertleşir. Bu dönemde kemikler ultrason görüntüsünde parlak ve net görülür. Kas kütlesi artar; bebek artık güçlü tekmeler, yumruk atma hareketleri ve dönme hareketleri yapar. Karnın daralması nedeniyle hareket alanı sınırlanır ama bebek hala aktif bir şekilde pozisyon değiştirir. Hareketlerini hissetme: Anne adayı bebek tekme, dönme ve itme gibi hareketleri bu haftalarda yoğun olarak hisseder; son aylarda bebek hareketleri kısıtlanmış olsa da genellikle her gün duyumsanır.
• Kalp atışları: Bebeğin kalp atışları bu dönemde dakikada ortalama 120–160 atım civarındadır ve rahatlıkla ultrason veya doppler cihazıyla duyulabilir. Rahim içinde uterus ve amniyotik sıvı bebeği korurken doktorunuz kontrollerde bebeğin kalp atışını ve genel durumunu izlemeye devam eder.
• Plasenta ve amniyotik sıvı: Plasenta bu haftalarda olgun hale gelir; bebeğin beslenmesini sağlayan kan damarları tüm hızıyla çalışır. Plasenta yerleşimi (ön plasenta vs) eğer önceki haftalarda teşhis edildiyse tekrar kontrol edilir. Amniyotik sıvı miktarı ölçülür; gebelikte yeterli miktarda sıvı olması rahim içindeki bebeğin hareketini ve organ gelişimini destekler. Olumsuz değişim (polihidramnios/oligohidramnios) durumunda doktorunuz ekstra takibe alabilir.
• Diğer gelişmeler: Bu dönemde bebeğin cildi ince bir yağ tabakası ile örtülmeye başlar. Çoğu bebek artık parmak tırnakları ile parmak uçlarına kadar gelişmiştir. Kafa derisinde saç kökleri vardır ve kirpikler uzamaktadır. Duyu sistemleri aktifleşir: Bebek dışarıdan gelen seslere tepki verebilir, yüksek seslerden ürkebilir ve annenin sesini ayırt edebilmeye başlar.

Bu haftada yapılan ultrason muayenesinde bebek başa yakın pozisyonda görülebilir. Bebek henüz tam olarak doğum pozisyonuna geçmemiş olsa bile bazılarında 29. haftada baş aşağı pozisyon görebilirsiniz. Ultrason ile bebeğin ellerini görebilir, yüz ifadesini izleyebilir, nefes alma egzersizlerini takip edebilirsiniz. Aynı görüntüde kemiklerin bembeyaz parlaklığı dikkat çeker.

Anne Adayında Neler Oluyor?

Anne adayının vücudu 29. haftada da hızla değişmeye devam eder. Hem hormonlar hem de bebeğin büyümesi çeşitli fiziksel ve duygusal belirtileri beraberinde getirir:

• Karın büyüklüğü: 29 haftalık gebelikte rahim neredeyse tüm karın boşluğunu kaplayacak büyüklüğe ulaşmıştır. Karnın büyümesi bel ve sırt kaslarına ekstra yük bindirir; bu durum bel ağrısı ve sırt ağrısı şikayetlerini artırabilir. Karın büyüdükçe solunumun da hafifçe zorlanması mümkündür, bu yüzden özellikle yürürken veya merdiven çıkarken nefes darlığı hissedebilirsiniz. Dinlenme ve yastık kullanarak uyuma (yan yatış) nefes almayı kolaylaştırır.
• Kilo alımı: Gebeliğin başından itibaren alınan kilo miktarı genellikle toplamda 8–11 kg civarında olur. Bu haftada haftalık kilo artışı ortalama yarım kilo civarındadır. Ancak her anne adayında farklılıklar görülebilir; önemli olan dengeli beslenerek aşırı kilo almaktan kaçınmaktır. Sağlıklı beslenme, meyve-sebze ve tam tahıllı gıdaların artırılması, tuz ve şekerden kaçınarak yeterli protein ile vitamin-mineral alınması önerilir.
• Ödem ve damar değişiklikleri: Bebeğin ağırlığı alt karın bölgesine baskı yaparken, doğum sonrası kan dolaşımını hızlandırmak için vücut daha fazla kan ve sıvı tutar. Bu nedenle ellerde, ayaklarda ve bacaklarda ödem (şişlik) meydana gelebilir. Ayağa kalkıp dolaşmak, bacakları yukarıya kaldırmak, bol su içmek yardımcı olur. Hamilelik hormonu progesteron yüzünden damarlar genişlediği için bazen varis gibi görünebilir. Gerekirse destek çorapları kullanılabilir.
• Nefes darlığı: Rahim büyüdükçe diyafram hafif yukarı itilir; bu durumda özellikle derin nefes alırken veya hızlı hareketle kısa süreli nefes darlığı hissedilebilir. Bu normal bir durumdur; yavaş nefes egzersizleri yapmak, dinlenmek rahatlatır. Eğer istirahat halindeyken bile solunum zorluğu varsa doktora başvurulmalıdır.
• Sık idrara çıkma: Bebeğin büyümesi mesaneye baskı yaparak sık idrara çıkma ihtiyacını artırır. Geceleri kalkıp tuvalete gitmek de artabilir. Bol su tüketmeye devam etmek, kafeinli içeceklerden uzak durmak bu sorunu hafifletir.
• Yalancı kasılmalar (Braxton Hicks): Rahim kasılması olarak hissedilen hafif ve düzensiz yalanı doğum kasılmaları görülebilir. Rahim kasları bebeğe antrenman amaçlı kasılır; bu genellikle ağrısızdır, el ile rahim sertleştiğini hissedebilirsiniz. Duruş değişikliği ya da dinlenme ile geçişlidir. Gerçek doğum ağrıları düzenli ve giderek şiddetlenecek şekilde gelir; ancak 29 haftada Braxton Hicks normal kabul edilir.
• Sindirim sorunları ve mide yanması: Rahim büyüdükçe midenin durumu da etkilenir. Anne adayında sıkça mide ekşimesi, reflü ve hazımsızlık görülebilir. Lifli beslenme, az az sık öğünler, yatarken üst gövdeyi hafif yüksek tutmak şikayetleri azaltır. Gaz ve kabızlık da bu dönemde yaygındır; bol su ve lifli gıdalar kabızlık riskini azaltır.
• Baş ağrısı ve baş dönmesi: Değişen hormonlar ve kan dolaşımı, zaman zaman hafif baş ağrılarına veya baş dönmelerine yol açabilir. Uzun süre ayakta durmak, aniden ayağa kalkmak bu şikayetleri tetikleyebilir. Yavaş hareket ederek kalkınmak, sık dinlenmek yardımcı olur. Şiddetli baş ağrısı veya görme bozukluğu varsa doktora başvurmak önemlidir.
• Duygusal değişimler: Gebelik hormonu değişiklikleri ve yaklaşan doğum korkusu nedeniyle bu dönemde heyecan, sevinç, anksiyete veya huzursuzluk gibi duygusal dalgalanmalar yaşanabilir. Anne adayları genellikle bebeğe kavuşma heyecanı yaşarken, doğum eşiği yaklaşınca hafif panik de hissedebilir. Partner desteği, gevşeme teknikleri ve bilinçli nefes egzersizleri bu dönemde yardımcı olabilir.
• Uyku sorunları: Karnın büyümesi ve huzursuzluk nedeniyle gebeliğin bu haftalarında uyku problemleri görülebilir. Sık idrara çıkma, solunum zorlanması veya rahat pozisyon bulamama uykuyu böler. Yatmadan önce hafif bir yürüyüş yapmak, ılık süt veya bitki çayı içmek ve bacakları hafif yukarı kaldırmak rahatlatıcı olabilir. Yan yatış pozisyonu, anne ve bebeğin konforu için önerilir.
• Cinsel istekte değişim: Hormonal ve fiziksel değişiklikler, libido (cinsel istekte) farklılıklarına neden olabilir. Bazı anne adayları bu dönemde cinsel isteksizlik yaşayabilir. Vücut şekilindeki değişiklikler ve bazı fiziksel yakınmalar (bel ağrısı, hassas göğüsler) cinsel isteği azaltabilir. Eğer gebeliğiniz normal seyrediyorsa, partnersel iletişim ve uygun pozisyonlarla cinsel yaşamınızı sürdürebilirsiniz (detaylar aşağıda).

Ultrason ve Görüntüleme

29. haftada gerekli görüldüğünde ultrason muayenesi yapılabilir. Bu dönemde ultrason ile bebeğin genel durumu, pozisyonu, büyüme hızı ve amniyotik sıvı miktarı kontrol edilir. Ultrasonla görülebilecekler:

• Bebek pozisyonu: Bebek başa mı yakın (longitudinal) yoksa yan dönmüş (transvers) pozisyonda mı, tespit edilir. Çoğu bebek bu dönemde karnın içinde baş aşağı hazır duruma geçmeye başlar. Henüz gelmemişse endişe yoktur, ilerleyen haftalarda pozisyon değişebilir.
• Bebek hareketleri: Ultrason görüntüsünde bebeğin kollarını bacaklarını hareket ettirdiği, bazen parmağını emdiği veya göbek kordonuna dokunduğu görülebilir. Ayrıca bebeğin nefes alma egzersizleri (amniyot sıvı solumak) ultrasona yansır; akciğer hareketleri izlenebilir.
• Organ ve kemik gelişimi: Bebeğin kemikleri özellikle baş kafatası, kaburga ve uzun kemikler (bacaklardaki) belirgin hale gelir. Kalp atımlarını ultrasonla görüp kalp yapısı anormal var mı diye bakılır. Karaciğer, böbrek gibi ana organlar kontrol edilir.
• Rahim ve plasenta: Plasentanın yerleşimi ve kalınlığı gözlemlenir. Plasenta previa (altta yerleşim) gibi durumlar erken tespit edilir. Amniyotik sıvı düzeyi ölçülür; çok fazla veya az sıvı bebeğin sağlığını etkileyebilir, gerekirse takibe alınır.
• Gebelik kesesi: Normal gebelikte 29. haftada artık ayırt edilebilir ayrı bir keseden bahsedilmez, çünkü bebeği çevreleyen amniyon ve plasenta belirgindir. Gebelik kesesi ultrasonun erken haftalarında önemliyken, bu dönemde bebek, plasenta ve sıvı daha ön plandadır.
• Ultrasonik anne tatmini: Bazı anne adayları 3D/4D ultrason yaptırmak isteyebilir. Bu teknolojiler yüz ifadesi gibi detayları gösterir. Ancak tıbbi açıdan rutin 3D ultrason gerekli değildir; standart 2D ultrason görüntüsü gebelik takibi için yeterlidir.

Gebelikte Testler ve Doktor Kontrolleri

Gebeliğin 29. haftasında düzenli doktor kontrolleri devam etmektedir. Her ziyarette aşağıdakilere dikkat edilir:

• Kan basıncı, kilo ve idrar takibi: Tansiyon, kilo artışı ve idrarda protein/kaybı izlenir. Yüksek kan basıncı ve protein varlığı preeklampsi belirtileri olacağından yakından takip edilir. Kilo artışı kontrol edilir.
• Fundus yüksekliği ve ölçümler: Doktor, rahim tepesinden pubis kemerine olan mesafeyi (fundus yüksekliği) ölçerek bebeğin büyümesine ilişkin bilgi edinir. Normal gelişme ile fundus yükseklik ve gebelik haftası yaklaşık tutarlılık gösterir.
• Bebek kalp sesi dinleme: Fetüsün kalp atış hızı doktor muayene esnasında Doppler cihazla dinlenir. Normal değerler dakikada 120–160 arasıdır. Sürekli takipte bebeğin hareketleri ve kalp ritmi kontrol edilir.
• Kan testleri: Bu haftalarda daha önce yapılmayan kan tahlilleri tamamlanırsa, doktor isteyebilir. Örneğin kan sayımı (anemi kontrolü), kan grubu, indirekt Coombs testi (Rh uygunsuzluğu kontrolü) gibi. 28. haftada 50 gr glukoz yükleme testi ile gestasyonel diyabet taraması yapılır. Pozitif çıkarsa 100 gr OGTT testi uygulanır. Kan uyuşmazlığı durumunda (anne Rh-, baba Rh+) 28. haftada gerekli görülürse anti-D immunglobulin (kan uyuşmazlığı iğnesi) uygulanır. Anti-D sayesinde annenin Rh+ kan hücrelerine karşı antikor üretmesi engellenir.
• Tetanos aşısı ve diğer rutin: Ülkemizde 3. trimesterde tetanos-boğmaca (Tdap) aşısı önerilmektedir (eğer yapılmadıysa). Ayrıca grip aşısı da yılın riskli aylarında tavsiye edilebilir.
• Ultrason ve ek testler: 20. haftada yapılan detaylı ultrasonun ardından özel bir sorun yoksa rutin ultrason tekrarına gerek olmayabilir. Ancak doktor gerek görürse tekrar detaylı ultrason ya da NST (non-stres test) gibi testler isteyebilir. 35-37 haftalarda Grup B streptokok taraması yapılacaktır.
• Dikkat edilmesi gereken durumlar: Kanama, şiddetli karın ağrısı, sıvı gelmesi veya şiddetli baş ağrısı gibi durumlar risk oluşturduğunda hemen doktora başvurmak gerekir. Erken doğum bulgusu olarak kasılma-aralıkları, pembe-sulu akıntı, su gelmesi durumunda vakit kaybetmeden hastaneye gidilmelidir.

Gebelikte Beslenme ve Yaşam Tarzı

Sağlıklı gebelik için beslenme ve yaşam tarzı alışkanlıkları büyük önem taşır. 29. haftada beslenme ve dikkat edilmesi gerekenler:

• Dengeli beslenme: Bol lifli gıdalar (taze sebze-meyve, kepekli tahıllar) yemek hem kabızlığı hem de hemoroid riskini azaltır. Et, süt, yumurta gibi protein kaynakları ve demir, kalsiyum açısından zengin gıdalar tüketilmelidir. Aşırı yağlı, tuzlu veya şekerli besinlerden kaçınmak, işlenmiş gıdaları azaltmak önemlidir.
• Sıvı alımı: Günde 2-2,5 litre su içmek ödemi ve kabızlığı azaltır. Soda yerine düz su veya bitki çayları tercih edilebilir.
• Vitamin ve mineraller: Doktorunuzun önerdiği folik asit, demir, kalsiyum gibi takviyeleri düzenli kullanın. D vitamini ihtiyacınız varsa takviyenizi ihmal etmeyin.
• Hareket ve dinlenme: Düzenli hafif egzersiz (yürüme, yüzme, hamile yogası gibi) kan dolaşımını hızlandırır, sırt ve bacak kaslarını güçlendirir. Uzun oturmalardan kaçının; otururken arada kalkıp dolaşmak ödem riskini düşürür. Mümkünse günde 7-8 saat uyumaya özen gösterin, sol yan yatış pozisyonu kan akışını kolaylaştırır.
• Sigara ve alkol: Gebelikte sigara ve alkol kullanımı bebeğe ciddi zarar verir; bu haftalarda kesinlikle bırakılmalıdır.
• Stresten kaçınma: Gebelik boyunca rahatlama teknikleri (nefes egzersizi, meditasyon, hafif yoga) ve sosyal destek önemlidir. Pozitif duygu durumu bağışıklığı güçlendirir, bebek hareketleriyle rahatlama hissedebilirsiniz.

Sıkça Sorulan Sorular

• Bebek nerede ve nasıl duruyor? 29 haftalık bebek rahimde genellikle baş aşağı veya çapraz pozisyondadır. Rahim tüm karın boşluğunu kapladığı için bebeğin tüm vücudu üst karın bölgesine doğru yayılmıştır. Baş aşığına yakınsa (longitudinal) doğuma daha hazırdır; ancak tam zamanıdır deyip paniğe kapılmayın, pozisyonlar değişebilir.
• Bebek hareketleri ne durumda? Bebek bu haftada aktif olarak hareket eder. Daha önce olduğu kadar geniş hareket alanı kalmasa da tekme ve dönme hissedilmesi normaldir. Anne adayının günlük olarak bebek hareketlerini takip etmesi, normal duyum devam ediyorsa iyi bir işarettir.
• Kasık ağrısı normal mi? Evet, bu dönemde rahmin büyümesine bağlı olarak hafif kasık ağrıları sıkça yaşanır. Ligamentlerin gerilmesi, organlar üzerindeki basınç ve hormonal etkiler bu ağrılara neden olabilir. Doktorunuz sorunsuz olduğunu belirtmişse, dinlenmek, hafif egzersiz yapmak (örneğin kısa yürüyüşler) ve bol su içmek hafifletmeye yardımcı olur. Kesinlikle çok şiddetli veya sürekli ağrı varsa doktorunuza danışın.
• Kan değerleri / Beta-hCG: Gebeliğin bu döneminde Beta-hCG düzeyi ilk trimesterdeki kadar yüksek değildir. Genellikle 25–40. haftalar arasında 3.640–117.000 mIU/mL; 29–41. haftalar arası ise 940–60.000 mIU/mL aralığındadır. Yüksek ya da düşük değerler kendi başına bir sorun değildir, doktorunuz önceden belirlenen protokollere göre takip eder.
• Kalp atışları duyulur mu? Evet, 29. haftada doktorunuz doppler cihazıyla bebeğin kalp atışlarını kolayca duyacaktır. Eğer evde doppler cihazınız varsa bile bu haftalarda sesnet bir kalp atış sesi işitilebilir.
• Ultrasonla her şey görülebilir mi? Ultrasonda bebek yüzü, elleri, ayakları netle görünür. Ancak küçük kusurlar veya mikroskobik yapılar görülemeyebilir. 20 haftalık detaylı ultrason çoğu yapısal anormalliği gösterir; 29 haftada sadece büyüme ve genel durum kontrol edilir. Gebelik kesesi 29. haftada ayrı bir yapı olarak görülmez çünkü bebeğin etrafını amniyon sıvısı ve plasenta sarmıştır.
• Cinsellik gebeliği etkiler mi? Sağlıklı (düşük riski olmayan) gebeliklerde cinsel ilişki son derece normal ve genellikle güvenlidir. Erkek organı rahim içine ulaşmaz, serviks mukus tıkacı spermlerin geçişini engeller. Ancak eğer erken doğum riski, plasenta previa, kanama gibi sorunlar yoksa doktorunuz izin verirse cinsellik devam edebilir. Gebeliğin son aylarında ilişki sonrası kısa süreli kasılmalar olabilir; bol su içmek ve dinlenmek rahatlamayı sağlar. Risk faktörü taşıyan durumlarda (vajinal kanama, servikal yetmezlik, önde plasenta vb.) seks önerilmez. Konforunuzu artırmak için yan yatış veya ayakta pozisyonlar tercih edilebilir.
• Kürtaj yapılabilir mi? Türkiye’de gebeliğin isteğe bağlı sonlandırılması yasal sınırı 10 hafta ile sınırlıdır. 29. hafta bu sınırın çok ötesindedir. Ancak bebekte ağır anomali saptanması veya annenin hayatını tehlikeye atan ciddi bir durum varsa sağlık kurulu kararı ile gebelik sonlandırılabilir. Bu tür durumlar dışında 10 haftadan sonraki istemli kürtaj yasaktır. Dolayısıyla 29. haftada kürtaj hukuken mümkün değildir.
• Doktor kontrolü önerileri: Haftalık ya da iki haftada bir kontroller devam eder. Kontrollerde tansiyon, kilo ve idrar düzenli takip edilir. Bebeğin hareketlerinin günlük izlenmesi (örn. 10 hareket/2 saat kuralı) önerilir. Rahim kasılmaları arttıysa veya su kesesi gelme belirtileri varsa acil başvurunuz. Demir eksikliği anemisi sık olduğundan kan sayımı kontrolü önemlidir. Gelişme geriliği riskine karşı bazen Doppler ultrason taraması yapılabilir. Doktorunuz doğum öncesi hazırlık (doğum seminerleri, egzersizler) hakkında bilgi verecektir.
• Anne adayının hisleri: Bu haftalarda anne adayı bebeğine kavuşma heyecanı yaşar; aynı zamanda doğum yaklaştıkça kaygı ve endişe de görülebilir. Hormonal dalgalanmalar ruh halini etkileyebilir. Fiziksel yakınmaların artması yorgunluk yaratırken, bebek hareketlerinin güçlü hissedilmesi rahatlatıcı ve sevindiricidir. Partner, aile ve arkadaş desteği, bu duygusal dalgalanmayı dengelemeye yardımcı olur.

Görüntüdeki gibi, hamilelik sırasında vücut şekli dramatik olarak değişir. Bu dönemde ağırlık merkezinin öne kayması dengede ufak değişiklikler yapar. Dengeli oturma-ayakta durma, iyi duruş kasları rahatlatır. Hamileler uygun bir kemer veya destek bandı kullanarak bel desteği alabilir. Ayrıca uyanıkken sık esneme egzersizleri ve kegel kas egzersizleri yaparak karın ve pelvik kaslarını güçlendirmek ağrıları azaltır.