Blog

38 haftalık gebelik, yani hamileliğin 9. ayının sonuna yaklaşmış dönemidir. Bu haftada bebek erken tam dönem (early term) kabul edilir; büyük organ gelişimleri tamamlanmış ve doğuma hazırlık dönemi başlamıştır. Bebeğin gelişimi neredeyse bitmiştir, annede ise doğuma ait hazırlıklar devam etmektedir. Aşağıda 38. haftada anne ve bebekte neler olup bittiği; sıkça sorulan sorulara yanıt olacak şekilde ayrıntılı olarak ele alınmıştır.

Bebeğinizdeki Değişiklikler (38 Haftada Bebeğe Ne Oluyor?)

• Boyu ve kilosu: 38 haftalık bebeğin baştan topuğa uzunluğu ortalama 45–50 cm (yaklaşık 49–50 cm) ve ağırlığı 3.2 kg civarındadır. Bu değerler gebelik sonuna kadar biraz değişebilir; bebekler arasında ±500 g veya birkaç santimetre farklılık olabilir.
• Organ gelişimi: Bebeğin kalp, akciğer ve beyin gibi kritik organları artık olgunlaşmıştır. Akciğerlerde surfactant adı verilen yüzey aktif madde üretimi genellikle 34–36. haftalarda yeterli seviyelere ulaşır; bu sayede 38 haftalık bir bebek doğumda nefes almaya neredeyse hazırdır. (Dolayısıyla erken doğum hâlinde de solunum zorluğu riski biraz artar.) Sindirim sistemi mekonyum (ilk bağırsağa dolan koyu yeşil dışkı) ile doludur ve doğumdan sonraki ilk dışkılarını yapacaktır.
• Deri ve tüy örüntüsü: Bebeği koruyan ince tüylü lanugo tüylerinin büyük kısmı bu dönemde dökülmüştür. Cildi, amniyotik sıvıdan koruyan beyazımsı ve kremsi vernix kazeoza tabakası ile kaplıdır. Lanugo neredeyse yok olurken, vernix hala bebeği kaplamıştır.
• Pozisyon: Çoğu bebek baş aşağı (vertex) pozisyonuna dönmüş ve başı doğum kanalına doğru oturmaya (pelvise yerleşmeye) başlamıştır. Bu duruma halk arasında “ışıklaşma” veya engagement denir. Böylece bebek, doğum kanalına giriş için hazırlık yapmaktadır.
• Hareket: Bebek hala hareket eder; sert tekmeler ve dönme hareketleri devam eder. Ancak karın içi daraldığı için hareketler eskisi kadar rahat hissedilmeyebilir. Gebeliğin ilerleyen haftalarında bebek daha az sıklıkla hareket hissettirse de saatlik birkaç kez hareket alınıyor olmalıdır. Hareketlerin tamamen kesilmesi normal değildir ve azalma fark edilirse doktora başvurulmalıdır.

Annedeki Değişiklikler ve Belirtiler (38 Haftada Annede Neler Oluyor?)

Bu haftada anne adayı fiziksel ve duygusal olarak yoğun belirtiler yaşayabilir:

• Rahim ve karın: Rahim, göğüs kafesinden kaburgalara kadar yükselmiştir. Bebeğin kafası pelvise yerleştikçe anne karın alt bölgesinde (kasıklarında) belirgin bir baskı hissedebilir. Karın ve belde basınç artışı, dolaşımdaki ağırlık artışı ve hormonların etkisiyle eklem gevşemesi (pelvik kiretlerde açılma) rahatsızlık verebilir.
• Ruh hali ve duygu durumu: Doğuma yakın haftalarda stres, endişe, heyecan veya sabırsızlık yaygındır. Hormonel değişiklikler ve gebelik yorgunluğu annede duygu durum dalgalanmalarına neden olabilir. Ayrıca sık idrara çıkma, uyku problemleri ve sırt ağrısı rahatsızlığı da stres faktörüdür. Doğum korkusu, heyecanı veya bebeğe kavuşma mutluluğu iç içe yaşanabilir.
• Meme ve süt: Göğüsler kolostrum üretimine hazırlanır; bu yüzden bazen meme uçlarından limon rengine yakın ilk süt (kolostrum) akıntısı görülebilir. Bu, vücudun doğum sonrası için hazırlandığının işaretidir.
• Kasılmalar: Braxton Hicks adlı ön kasılmalar (doğuma hazırlayıcı yalancı kasılmalar) sıklaşabilir ve bazen rahimde sertleşme, sancı hissi yaratabilir. Bunlar genellikle düzensiz, hafif ve geçicidir; dinlenmeyle geçebilir. Ancak kasılmalar düzenli, şiddetli ve artarak geliyorsa gerçek doğumun başlangıcına işaret edebilir.
• Pelvik basınç ve ağrı: Bebeğin başının pelvis içine yerleşmesiyle kasıklarda ve kasık eklemlerinde ağrı veya rahatsızlık olabilir. Bu ağrılar pubik sendrom veya ligament ağrısı adı verilen doğa durumu olup, genellikle doğumdan sonra geçer. Uzun süre ayakta kalmak, ani hareketler veya merdiven inip çıkmak ağrıyı artırabilir. Hafiflemek için yatarken bacakları biraz yukarı kaldırmak veya sıcak su torbası uygulamak yardımcı olabilir.
• Sırt-bel ağrısı: Ağırlık merkezinin öne kayması, hormon kaynaklı bağ gevşemesi ve bebeğin ağırlığına bağlı olarak sırt ve belde ağrı olabilir. Yürürken veya uzun süre ayakta dururken bel ağrısı hissedilebilir. Duruşu düzeltmek, destekleyici yastıklarla yatmak veya ılık duş almak rahatlatıcı olabilir.
• Kabızlık ve hazımsızlık: Progesteron hormonunun etkisiyle sindirim sistemi yavaşlar. Bu nedenle kabızlık, gaz ve mide yanması (regürjitasyon) şikayetleri artabilir. Lifli gıdalar, bol su, hafif yürüyüş sindirime yardımcı olur. Geceleri yatarken baş ucu hafifçe yükseltmek, mide yanmasını azaltabilir.
• Frequent urination (İdrar sıklığı): Büyüyen rahim mesaneye baskı yapar; bu nedenle sık idrara çıkma ihtiyacı artar. Bu normaldir, ancak idrar yaparken yanma, ağrı veya anormal renk/ koku olursa idrar yolu enfeksiyonu olabilir, doktora danışmak gerekir.
• Şişlik (ödem): Bacaklarda, ayak bileklerinde, ellerde ve yüzde hafif şişlik (ödem) görülebilir. Bu özellikle gün sonunda ve sıcak havalarda belirginleşir. Yeterince su içmek, fazla tuzdan kaçınmak ve bacakları yüksekte tutmak ödemi azaltabilir. Ani ya da aşırı şişlik varsa (özellikle yüz/ellerde), doktorunuza bildirmeniz önemlidir.
• Vajinal akıntı: Artan östrojen hormonu ve serviks yumuşaması nedeniyle vajinal akıntı miktarı normalden fazla olabilir. Genellikle renksiz veya süt beyazı, kokusuz olmalıdır. Yeşil, sarı-kahverengi renkte, kötü kokulu veya kaşıntılı akıntı varsa enfeksiyon belirtisi olabilir, doktora başvurulmalıdır.
• Kısaca belirtiler listesi: Bu dönemde sık görülebilecek diğer belirtiler şunlardır:
  • Kalp yanması, mide ekşimesi ve hazımsızlık.
  • Kabızlık.
  • Pelvik basınç ve kasık ağrısı.
  • Hafif bel/sırt ağrısı.
  • Göğüslerden süt sıvısı gelmesi.
  • Braxton Hicks kasılmaları (ara ara gelen öncül sancılar).
  • Ayak/ayak bileğinde ödem (şişlik).
  • Artan vajinal akıntı.
  • Ruh hali değişiklikleri, uyku problemleri veya huzursuzluk.

Ultrason ve Diğer Testler

• Ultrason görüntüleri: Eğer gebelik sağlıklı seyrediyorsa 20. haftadan sonra rutin bir ultrason yapılmaz. 38. haftada ise genellikle ultrasona ihtiyaç duyulmaz. Ancak doktor bazı durumlarda ek ultrason önerebilir (örneğin çift gebelik, gestasyonel diyabet veya preeklampsi gibi riskler varsa). Bu ultrasonlar genelde bebeğin pozisyonunu (baş aşağı mı, ters mi), amniyotik sıvı miktarını ve plasenta yerleşimini değerlendirmek için yapılır.
• Gebelik kesesi: Erken gebelikte görülen gebelik kesesi (gestasyonel kese) bu dönemde artık ayrı bir yapı olarak gözlenmez; yerine plasenta ve amniyotik sıvı incelenir. Gebelik kesesi 10–12. haftanın ardından ultrasonda belirgin olmaz.
• Beta HCG seviyesi: Beta-hCG hormonu gebeliğin ilk aylarında hızla artar, 9–12. haftaya doğru zirve yapar ve sonrasında giderek azalır. 38. haftada beta-hCG oldukça düşmüştür. Klinik kaynaklara göre gebeliğin 25–40. haftaları arasında tipik beta-hCG aralığı 3.640–117.000 mIU/mL civarındadır. 38. haftada bu aralıkta bir değer normal kabul edilebilir. Özetle, beta-hCG gebeliğin son haftalarında gebelik testine hemen yansımayacak kadar düşüktür; artık anne vücudu gebelik için gerekli hormon düzenlemelerini tamamlamıştır.
• Doktor kontrolü ve diğer testler: Bu haftada da doktor kontrolleri devam eder. Şu kontroller önemli:
  • Group B Streptokok (GBS) taraması: 36–37. haftalarda vajinal ve anal bölgelerden sürüntü alınarak GBS taraması yapılır. Pozitif bulunursa doğum sırasında bebeğe geçmesini önlemek için antibiyotik tedavisi başlanır.
  • Rutin kan basıncı ve idrar kontrolleri: Her kontrolde anne adayının tansiyonu ölçülür ve idrarında protein/şeker taraması yapılır. Yüksek tansiyon, preeklampsi riskine karşı düzenli kontrol edilmelidir.
  • Ultrason muayenesi: Gerekirse bebeğin pozisyonunu belirlemek için ultrason veya elle muayene yapılabilir. Eğer bebek tersse (breech) veya anormal pozisyon varsa doğum planı gözden geçirilebilir.
  • Pelvik muayene: Vajinal muayene ile rahim ağzı (serviks) inceleme/ölçümü yapılabilir. Rahim ağzının açıklığı (dilatasyon) veya incelmesi (efasman) değerlendirilebilir. Bu, doğum yaklaşırken serviksin ne kadar hazır olduğunu gösterir.

Gebelik Sonlandırma (Kürtaj)

38. haftada gebeliği sonlandırmak (kürtaj) tıbben mümkün değildir. Bu hafta artık gebelik tam dönem sonu sayılır ve bebek yaşayabilecek olgunluktadır. Eğer anne veya bebek sağlığı için bir sorun ortaya çıksa bile gebeliği sonlandırmak yerine doğum indüklenir. Gerçeği söylemek gerekirse, 38–39. haftada fetüsün yaşayamayacağı ciddi bir durum söz konusu olsa bile doktorlar operasyonla gebelik sonlandırmaz; bunun yerine doğum gerçekleştirir ve bu normal bir doğum olarak adlandırılır. Kısaca, bu dönemde gebelik kesesi alınarak hamilelik sonlandırılmaz; yapılabilecek tek şey gerekli görülürse doğumu başlatmaktır. Türkiye’de de kürtaj yasal sınırı 10. haftadır, bu nedenle 38 haftada kürtaj mevzuatına uygun bir uygulama değildir.

Nelere Dikkat Etmeli?

38. haftaya ulaşmış bir anne adayı şu konulara özellikle dikkat etmelidir:

• Dinlenme ve uyku: Bu dönemde kendinizi çok yormamaya çalışın. Yeterli uyku alın; uyumakta zorlanıyorsanız ayaklarınızı yüksekte tutarak, yan yatarken bacaklarınızın arasına yastık koyarak ve rahat bir pozisyonda uyumaya özen gösterin. Gereksiz gerginlikten kaçının.
• Hafif egzersiz: İmkan varsa günlük kısa yürüyüşler yapmak kan dolaşımını hızlandırır ve ödemi azaltır. Gebelik yogası veya nefes egzersizleri de hem fiziksel rahatlama hem doğuma hazırlık sağlar. Ancak aşırı yorucu egzersizlerden kaçının.
• Bol su ve dengeli beslenme: Günde en az 8–10 bardak su içmeye çalışın. Suyu az tüketmek ödemi artırabilir. Taze meyve, sebze ve lifli gıdalar kabızlığı önlemeye yardımcı olur. Tuzlu ve çok baharatlı yiyeceklerden kaçınarak mide yanmasını hafifletebilirsiniz. Tatlı krizleri veya atıştırmalıklar yerine sağlıklı beslenmeye çalışın.
• Bebeğin hareketlerini takip edin: Gün içinde bebeğin hareketlerini sayın. Genellikle saatte en az 3–4 hareket hissetmelisiniz. Hareketlerde ani azalma fark ederseniz hemen doktorunuzu arayın.
• Küçük molalar ve pozisyon değişimi: Uzun süre aynı pozisyonda oturmaktan veya ayakta durmaktan kaçının. Gerektiğinde ayağa kalkıp dolaşın veya yan tarafınıza uzanın. Bu, hem dolaşımı iyileştirir hem de pelvik basıncı azaltır.
• Hastane çantası: Bu dönemde hastane çantanızı hazırlamış olmalısınız. İçine doğum sonrası ihtiyaçlarınızı (tedavi malzemeleri, hijyen ürünleri, rahat pijama) koyun. Ayrıca bebek için gerekli olan giysileri, kundak ve bebek oto koltuğunu hazır edin. Bebeği hastaneden eve dönmek için uygun bir oto koltuğu mutlaka takılı bulundurun.
• Acil durum planı: Doğum sancısı, su gelmesi veya kanama durumunda ne yapılacağını önceden planlayın. Eşiniz veya yakınınızın iletişim bilgilerini kolay ulaşılacak yere koyun. Hastaneye gitmek için en hızlı ve en az stresli yolu belirleyin.
• Zihin rahatlatma: Mümkünse sevdiğiniz bir aktiviteyle meşgul olun veya kısa bir doğum öncesi egzersiz kursuna katılın. Stres seviyenizi azaltmak için arkadaşlarınızla vakit geçirebilir, gevşeme teknikleri uygulayabilirsiniz. İçinizdeki endişeleri doktorunuz veya deneyimli anneninize danışarak paylaşmanız rahatlatıcı olabilir.
• Doğum belirtilerini öğrenme: Gerçek doğumun ilk işaretleri; düzenli ve giderek şiddetlenen ağrılar (sancılar), su gelmesi (membranın yırtılması) veya koyu lekeli/sulu kanlı akıntıdır. Ayrıca kasık ağrısı yerine bel ağrısı ve ishal de doğum habercisi olabilir. Bu belirtilerle karşılaşırsanız vakit kaybetmeden doktorunuzu arayın veya hastaneye başvurun.

Doktor Kontrolleri ve Öneriler

Gebeliğin son haftalarında doktor veya ebe kontrolleri genellikle haftalık yapılır. Her muayenede aşağıdakilere dikkat edilir:

• Kan basıncı ve idrar testi: Yüksek tansiyon gebeliğin son dönemlerinde riskli olabilir, bu yüzden her kontrolde tansiyon ölçülür. İdrar testi ile protein veya şeker açısından tarama yapılır.
• Kilo takibi ve ödem kontrolü: Gereğinden fazla kilo alımı veya ani kilo artışı, ödem veya preeklampsi belirtisi olabilir. Obezite veya diyabet varsa diyetisyen önerileri gözden geçirilebilir.
• GBS taraması: 36–37. haftalarda Group B streptokok (GBS) taraması mutlaka yapılır. Burundan ve vajinanın çıkışından sürüntü alınarak bakteri aranır. Pozitif sonuç doğumda anneye profilaktik antibiyotik vermeyi gerektirir.
• Ultrason muayenesi: Kontroller sırasında doktor gerek görürse ultrasonla bebeğin pozisyonunu, plasentanın durumunu ve amniyotik sıvı miktarını kontrol edebilir. Örneğin bebek ters duruyorsa, plasenta önde (previa) ise daha fazla inceleme yapılabilir.
• Vajinal muayene: Doğum kanalını hazırlık aşamasında ölçmek için rahim ağzının açılması değerlendirilir. Serviksin incelme (efasman) ve açılma derecesi not edilir. Kanama veya sızıntı olmadıkça vajinal muayene normaldir, ancak rahim ağzı yumuşamaya başlamıştır.
• Kan tahlilleri ve tetkikler: Gerekli görülürse doğum öncesi rutin kan testleri (ananemi, kan grubu, vs) tekrarlanır. Ayrıca hepatit, HIV gibi gebelik tarama testleri hastanede yenilenebilir. Gerekirse demir veya B12 takviyesi düzenlenebilir.
• Gebelik takibi ve bilgilendirme: Her kontrolde doktor veya ebe sorularınızı yanıtlar. Doğum planınızı, ağrı kesici ve epidural tercihlerinizi konuşabilirsiniz. Kontrollerde, doğumun nasıl ilerleyeceği, evde doğum sancısı hissettiğinizde ne yapmanız gerektiği gibi pratik bilgiler verilir.

Gebelikte Cinsellik

38. haftada cinsel ilişki genellikle güvenlidir. Gebelik ilerledikçe karın büyürken anne ve bebeğin güvenliği için rahim kasları ve amniyotik sıvı doğal bir koruma sağlar. Normal ve sorunsuz bir gebelikte cinsel aktivite bebeğe zarar vermez. Uterusun güçlü kasları bebeği darbelere karşı yalıtır ve plasenta koruyucu bir bariyer oluşturur. Orgazm sonrası rahim kasılmaları da genellikle doğum sancısı başlatmaz.

Ancak dikkat edilmesi gereken durumlar vardır. Cinsel ilişki veya mastürbasyon sonrası vajinal kanama, amniyotik sıvı sızıntısı (su gelmesi), şiddetli karın ağrısı ya da düşük kan basıncı etkisinde rahatsızlık hissederseniz hekiminize danışın. Ayrıca plasenta previa (plasanın servikse yakın/düşük yerleşimi) veya erken servikal açılma (cervical incompetence) durumunda cinsel ilişkiden kaçınılması gerekir. Genel olarak, gebelikte kanama, su gelmesi veya enfeksiyon (örn. vajinit) gibi risk faktörleri yoksa, cinsellik rahat bir partner ve doğru pozisyonlarda devam edebilir. Rutin gebelik kontrollerinde hekiminiz cinsel sağlıkla ilgili sorularınızı yanıtlayabilir.

Anne Duyguları ve Hisleri

38. haftaya gelmiş bir anne genellikle hem bedensel hem de duygusal pek çok değişim yaşar. Aşağıdaki hisler yaygın olarak ifade edilir:

• Heyecan ve sabırsızlık: Doğuma yaklaşma duygusu heyecan verir. “Artık bebeğimle tanışacak mıyım?” sorusu kafanızı kurcalar, bu normaldir.
• Endişe ve korku: Doğum süreciyle ilgili kaygılar, acı korkusu veya bebeğin sağlığına dair endişeler olabilir. Bu ruh hali dalgalanmaları gayet doğaldır. Etrafınızdaki destek ağından (eş, aile, doktor) bu duyguları paylaşmak rahatlatıcı olabilir.
• Yorgunluk ve uyku isteği: Karnınız ağır olduğu için gündüz uyuma ihtiyacı hissedebilirsiniz. Ayrıca gece sık idrara kalkma ve uyku bölünmeleri yüzünden gündüz uykunuz gelebilir. Kısa şekerlemeler yapmakta sakınca yoktur.
• Psikolojik durum: Kendinizi biraz gergin, duygusal veya alıngan hissedebilirsiniz. Hormonal değişiklikler, fiziksel rahatsızlıklar ve doğum stresi birleşince duygusal tepkiler artabilir. İhtiyaç duyarsanız ebeveyn hazırlık dersleri veya destek gruplarına katılmak yararlı olur.
• Fiziksel rahatlık hisleri: Bazı anne adayları 38 haftada hafifletici “ışıklaşma” hissi yaşayabilir. Bu, bebeğin pelvise oturmasıyla geceleri nefesin derinleşmesi veya yemek sonrası rahatlama olarak algılanabilir. Ancak yine de uyku ve pozisyon değiştirme zorluğu devam eder.

Bebek Kalp Atışı

Bebeğin kalp atışı bu dönemde genellikle dakikada 110–160 atım arasında seyreder. Doktor veya ebe Doppler cihazıyla bebeğin kalp atışını kolaylıkla duyabilir. Tablo halindeki incelemelere göre 34–38. haftalar arasında ortalama fetal kalp hızı ~136 bpm’dir. Doğum yaklaşırken kalp hızı az miktarda düşebilir, ama 110–160 aralığı normal kabul edilmektedir. Kalp atışının ritmik ve düzenli olması bebeğin sağlığı hakkında genel bilgi verir. Muayene sırasında atım sayısı ölçülüp kaydedilir. Eğer sıra dışı bir durum varsa hekiminiz sizi yönlendirecektir.

Kasık Ağrısı

38. haftada kasık ağrısı sık görülen bir belirtidir. Rahim büyüdükçe pelvik kemikler ve çevresindeki bağlar esner, bebeğin kafası pelvise oturunca kasık bölgesine basınç yapar. Ayrıca ligamentum rotundum ve symphysis pubis gibi yapılar gerginleşir. Tüm bu faktörler kasıklarda keskin veya baskılı ağrıya neden olabilir. Bu ağrı genellikle geçici olup doğumdan sonra azalır. Hareket ederken veya pozisyon değiştirirken artabilir. Ağrıyı hafifletmek için aniden hareket etmekten kaçının, otururken uzanmak veya sırtüstü yatarken dizlerinizi bükmek rahatlatıcı olabilir. Eğer ağrı şiddetli, giderek artan veya ateş ile birliktelik gösterirse derhal doktorunuza başvurun. Bu tür durum nadiren olsa da enfeksiyon veya başka bir komplikasyona işaret edebilir.

Bebeğin Pozisyonu ve Yeri

Gebeliğin son haftalarında bebek rahim içinde baş aşağı (vertex) pozisyonda olmalıdır. Bu pozisyon, normal vajinal doğum için idealdir. Bebeğin başı pelvisin içine yerleşip ışıklaşma durumuna geldiyse anne, kalçalarına ve kasıklarına ekstra baskı hisseder. Bu tür bir yerleşim doğum kanalına bebeğin kolay geçişini sağlar. Kimi zaman bebek halen ters (breech) veya yan pozisyonda olabilir; bu durumlarda doğum öncesi son kontrollerde hekiminiz gerekirse müdahaleyi (dış gebelik hareket ettirme gibi) değerlendirebilir. Genel olarak 38. haftada bebek anne karnındaki rahim boşluğunu doldurmuş, başı doğum yoluna yakın, ayakları ise üstte kalmış durumdadır.

Bebek Hareketleri

Bebeğin hareketleri 38. haftada da devam eder, ancak hissediliş biçimi değişebilir. Alandaki kısıtlılık nedeniyle tekmeler daha çok vücuda doğru itme şeklinde hissedilir. Yine de gebeliğin bu evresinde bebeğin hareketlerinin tamamen durması normal değildir. Sağlıklı bir bebek, en azından günde birkaç kez belirgin hareket gösterebilmeli; ara sıra hafif sabitleşmesi normal karşılanır. Özellikle gece yattığınızda uyandıracak kadar hareket hissetmeniz beklenir. Hareket azalması hissederseniz (örneğin birkaç saat boyunca hiç kıpırdamıyorsa), hemen kaygılanmamalı ama doktora bildirip değerlendirme yaptırmalısınız.