Blog

Lohusalık döneminde emziren annelerde adet kanamasının gecikmesi sık karşılaşılan bir durumdur. Bu durum, laktasyonel amenore veya emzirme kaynaklı geçici kısırlık olarak tanımlanır. Emzirme sırasında süt üretimini destekleyen hormonal değişiklikler, kadının ovulasyonunu baskılayarak adet döngüsünün geçici olarak durmasına neden olur. Bu mekanizmanın bir sonucu olarak, laktasyonel amenore doğal bir doğum kontrol yöntemi olarak da değerlendirilmektedir.

Laktasyonel Amenore Nedir?

Laktasyonel amenore, doğum sonrası dönemde emziren kadınlarda görülen geçici infertiliteyi tanımlayan bir durumdur. Emzirme sırasında salgılanan yüksek prolaktin düzeyi, hipotalamik GnRH ve hipofizer FSH salınımını baskılar; foliküllerin olgunlaşmasını ve yumurtlamayı engeller. Bu nedenle, düzenli ve sık emziren annelerde lohusalık süresince adet kanaması genellikle görülmez. Ayrıca, emzirme sıklığı ve süresi arttıkça anovulatuar dönem de uzar; yani ne kadar yoğun emzirme yapılıyorsa adet dönemi o kadar geç gerçekleşir.

Emzirmenin Hormonlara Etkisi

Emzirmenin adet düzeni üzerindeki birincil mekanizması hormonal değişiklikler üzerinedir. Meme uyarımı hipotalamus ve hipofiz aracılığıyla prolaktin salınımını tetikler. Artan prolaktin, hipotalamik gonadotropin salgılatıcı hormon (GnRH) ile hipofizer luteinizan hormon (LH) ve folikül uyarıcı hormon (FSH) salınımlarını baskılar. Bu etkiyle folikül gelişimi duraksar ve normal bir preovulatuar LH zirvesi oluşamaz. Sonuç olarak ovulasyon gerçekleşmez. Laktasyon boyunca süt üretimine bağlı yüksek prolaktin seviyeleri, bu anovulatuar durumu koruyarak adet kanamasının geri dönmesini geciktirir.

• Emzirme sıklığı ve süresi: Sık ve uzun süreli emzirme, prolaktin salgısını yüksek tutarak anovulasyon süresini uzatır.
• Gece emzirme: Gece boyunca düzenli aralıklarla yapılan emzirme, prolaktin düzeylerinin yüksek kalmasına yardımcı olarak amenore süresini uzatır.
• Tam emzirme (ek besin kullanmama): Anne sütü ile beslenmenin yanı sıra başka gıda veya su verilmemesi gerekir. Ek besin başlanması durumunda adet döngüsü nispeten kısa sürede geri dönebilir.
• Doğum sonrası süre: Emzirme devam ettiği sürece hormonal dönüş gecikir. Çocuk altı aydan büyük olduğunda veya emzirme azaldığında adet döngüsü genellikle yeniden başlar.

Adet Döngüsünün Geri Dönüş Süresi

Emzirme durumu, doğum sonrası adet döngüsünün ne zaman geri başlayacağını belirleyen en önemli faktörlerden biridir. Emzirmeyen kadınlarda genellikle doğumdan sonraki 6-8 hafta içinde menstruasyon geri gelir. Emzirenlerde ise bu süre çok daha uzundur: ortalama 4-5 ay sonra adet görülmeye başlansa da, kimi kadınlarda bu süre 24 aya kadar uzayabilir. Önemle vurgulanmalıdır ki, bazen ovulasyon adet kanamasından önce başlayabilir ve gebelik adetin geri dönmesini beklemeden de gerçekleşebilir. Bu nedenle emziren anneler, henüz adet görmeden bile doğurganlıklarının geri dönebileceği gerçeğini unutmamalıdır.

Laktasyonel Amenore Yöntemi (LAM)

Emzirme esnasında oluşan amenore, Dünya Sağlık Örgütü tarafından Laktasyonel Amenore Yöntemi (LAM) adıyla tanımlanmış doğal bir kontraseptif yöntemdir. LAM’ın etkili olabilmesi için üç koşulun birlikte gerçekleşmesi şarttır: annenin hâlen adet görmemiş olması, bebek 6 aydan küçük olması ve emzirmenin tam ya da neredeyse tam olması gerekmektedir. Bu üç koşul sağlandığında, LAM’ın gebelikten koruma oranı doğru kullanıldığında %99’a kadar yükselebilir. Öte yandan, bu koşullardan herhangi biri bozulduğunda koruyuculuğu hızla düşer. Örneğin, yapılan bir çalışmada altıncı ayda ek besine geçen veya adet görmeye başlayan kadınların büyük kısmı LAM kriterlerini karşılayamamış ve %32,8 oranında gebelikle sonuçlanmıştır. Bu durum, emzirme temelli doğum kontrolünde mutlaka hekime danışarak doğru bilgi alınmasını gerektirir.

Klinik Yaklaşım ve Öneriler

Emzirmenin neden olduğu amenore genellikle fizyolojik kabul edilir ve tedaviye gerek yoktur. Yine de sağlık profesyonelleri, annenin durumunu izlemeli ve gerekirse danışmanlık sağlamalıdır. Anneler, adetlerinin ilerleyen aylarda gelebileceği ve gebe kalma risklerinin tamamen ortadan kalkmadığı konusunda bilgilendirilmelidir. Özellikle ilk adet görüldüğünde veya ek besine geçildiğinde uygun bir kontraseptif yöntem önerilmelidir. Özetle, emziren annelerin amenoresi sıklıkla geçici olduğundan, hasta eğitimi ve destekleyici yaklaşımlar tedavinin temelini oluşturur.