Blog

11. hafta gebelik, son adet tarihine göre sayıldığında yaklaşık 2,5 aylık (üçüncü ay başı) hamileliğe tekabül eder. Gebeliğin ilk üç aylık (birinci trimester) döneminin sonuna yaklaşılır. Bu haftada rahim belirgin şekilde büyümeye, bebek ise hızla gelişmeye devam eder.

Bebekte Bu Hafta Neler Olur

• Boy ve Ağırlık: 11 haftalık fetus yaklaşık 4–7 cm uzunluğunda ve 7–8 gram ağırlığındadır. Bebeğin boyu bir limon veya küçük bir incir boyutuna ulaşmıştır. Bu değerler değişkenlik gösterebilir; gebelik gerçek döllenme tarihine göre fark eder.
• Fetal Dönüşüm: 11. haftada embriyo artık “fetus” olarak adlandırılır. Tüm temel organ sistemleri şekillenmiş olup, son dönemde hızla olgunlaşmaktadır. Beyinde ve vücutta hücre sayısı artarken organlar olgunlaşma sürecine girer. Kas ve iskelet sistemi güçlenir, kemikler sertleşmeye devam eder.
• Sinir Sistemi: Bebeğin beyin ve sinir sistemi hızlı gelişim gösterir. Kafatasının şekli belirginleşir, yüz hatları oluşmaya başlar. Çene kemiği ayrılır ve diş tomurcukları çene boyunca yayılır. Bu haftadan itibaren bebek amniyon sıvısını yutmaya başlar ve yutma refleksi işlevsel hale gelir.
• Duyular ve Refleksler: 11. haftada bebekte dokunma duyusu gelişmeye başlar. Kulak kepçeleri tamamlanmıştır; iç kulak kanal yapısı oluşmuştur. Bebek sesleri hafifçe duyabilir hale gelmiştir, ancak farklı sesleri ayırt etmesi bundan çok daha ileriki haftaları bulur. Göz mercekleri ve kapakları oluşmuştur, göz kapakları henüz kapalıdır.
• Kalp ve Dolaşım: Bebeğin kalbi tam hızla çalışır. Ortalama atım hızı dakikada 120–180 aralığındadır. Bu hızlı atış doğum sonrası zamanla yavaşlayacaktır. Göbek kordonundaki üç damar kan akışını sağlar, plasenta gelişimini tamamlamaya başlar. Plasenta bu hafta itibariyle bebeğin ana besin/alım organı görevini üstlenir. Yolk kesesi (vitellüs kese) artık hızla küçülür ve birkaç hafta içinde kaybolur.
• Sindirim ve Boşaltım: Bebek amniyon sıvısını yutmaya ve böbrekleri aracılığıyla idrar üretmeye başlar. Amniyon sıvısındaki atık ürünler plasentaya transfer edilir. Bağırsaklar karın boşluğuna yerleşir ve gelişimini sürdürür. İlk sindirim hareketleri ultrasonda izlenebilir hale gelebilir.
• Hareket: Fetüsün parmakları uzamış, elleri ve ayakları artık daha belirgindir. Bebeğin hareketleri başlamıştır; kol ve bacakları kıpırdanır. Ancak bu hareketler çok hafiftir; anne henüz bebek hareketlerini hissetmez. Ultrason görüntülerinde bebek hafif hareket eder görünür, hatta hıçkırma, yutkunma gibi refleks hareketleri olabilir.
• Ultrason Görüntüsü: 11. haftada ultrason ile bebek neredeyse tam bebek şeklindedir. Baş vücut uzunluğunun yarısını oluşturur. Ultrasonografide bebek sırt üstü yatar halde, kol ve bacakları görülür. Bebeğin tüm büyük organları artık ayırt edilebilir; özellikle baş, kollar, bacaklar netleşmiştir. Bu haftadaki görüntüler anne-baba için heyecan vericidir. Örneğin [56] numaralı görselde bir anne, elindeki ultrason fotoğrafını göbeğinde tutmaktadır (resimdeki fetus 11 haftanın biraz ötesinde görünse de genel fikir vericidir).

Resim: 11 haftalık hamile bir çift, ultrason fotoğrafını tutarken görünmektedir. Bu haftada bebek ultrasonla açıkça görülebilir; organları belli olmuş, kolları bacakları uzamıştır. Bu görüntüler fetüsün gelişimini izlemek için kullanılır.

Annedeki Değişiklikler ve Belirtiler

• Kas ve Rahim Değişiklikleri: Rahim hızla büyümeye devam eder. 11. haftada rahim, orta boy bir greyfurt kadardır; kasık kemiğinin biraz üstünde hissedilebilir hale gelmiştir. Gebelik hormonları etkisiyle bağ dokusu gevşer, rahmin yan bağları gerilebilir. Bu nedenle kasık ve alt karın ağrıları (ligament ağrısı) yaşanabilir. Genellikle bu ağrılar hafiftir ve bebeğin büyümesine bağlıdır; şiddetli veya devam eden ağrıda doktora başvurulmalıdır.
• Hormonel ve Duygusal Değişiklikler: Progesteron ve östrojen düzeylerinin yüksek seyretmesiyle duygusal dalgalanmalar görülür. Anne adayı bu dönemde aşırı duygusal, sinirli veya ağlamaklı hissedebilir. Bir an mutluluk, bir an hüzün yoğunlaşabilir. Ancak genel olarak hormonal etkiler azalmakta, bulantı/gastrik şikayetler azalmaya başladıkça enerji seviyesi artar. Yorgunluk hissi bir miktar azalabilir, daha enerjik hissedilebilir.
• Sindirim ve Mide: Hamileliğin bu haftasında mide bulantısı ve kusma şikayetleri genellikle hafiflemeye başlar. Bulantısı azalan annelerde iştah artışı görülebilir. Ancak hormon değişimleri sindirim sistemini etkileyerek mide ekşimesi, gaz ve kabızlık oluşturabilir. Bol su içmek, lifli gıda tüketmek sindirimi kolaylaştırır.
• Solunum ve Metabolizma: Rahim büyüdükçe diyaframa biraz baskı olabilir, derin nefes alırken rahatsızlık hissedilebilir. Ancak solunum işlevi çoğunlukla plasenta tarafından desteklendiği için kritik bir değişim olmayacaktır. Metabolizma hızlandı; kan hacmi artmaya başlamıştır. Bu artış nedeniyle anne daha kolay terleyebilir, sıcak basması yaşanabilir. Kan şekeri dalgalanmaları nedeniyle açlık hissi artabilir. Sabahları aç kalkmak yaygınlaşır.
• Dolaşım: Gebeliğe özgü dolaşım artışı bu haftada da devam eder. Kan hacminin artmasına bağlı olarak nabız hızlanır, kan basıncı az da olsa düşebilir. Bu da ara sıra baş dönmesi veya bayılma hissine yol açabilir. Ayağa hızlı kalkarken dikkatli olmak, sıvı alımını artırmak bu şikayetleri azaltmaya yardımcı olur.
• Göğüs ve Meme Değişiklikleri: Göğüsler büyümeye devam eder ama büyüme hızı bir miktar azalır. Göğüs başında hassasiyet devam eder; meme ucunda gebelik lekeleri (melazma) görülebilir. Süt kanalları olgunlaşır. Büyük Anadolu Hastanesi’ne göre 11. haftaya kadar ortalama 2–2,5 kg kadar kilo alınması beklenir. Bu dönemde kilo artışı anneden anneye değişir, ancak dengeli beslenmek önemlidir.
• Cilt ve Saç: Hormonal değişiklikler ciltte parlaklık veya sivilcelenme yapabilir. Bazı annelerde cilt kuruluğu, bazılarında yağlanma artışı görülür. Güneş koruyucu kullanmak, cilt bakımını ihmal etmemek gerekir. Stria (çatlak) oluşumunu önlemek için nemlendirici kremler faydalıdır. Saçlarda dökülme azalabilir; saçlar daha gür görünebilir.
• İdrar ve Diğer Belirtiler: Rahim büyüyüp karın boşluğuna çıktıkça mesaneye olan basınç azalır; bu nedenle sık idrara çıkma ihtiyacı bir miktar hafifler. İdrar rengi daha açık olabilir. Vajinal akıntı (lezkoz) artışı normaldir; hafif kokusuz beyaz akıntı, hormonal değişikliklere bağlıdır. Artan kan akımı nedeniyle diş etleri hassaslaşabilir; düzenli diş fırçalama önemlidir. Baş ağrısı ve duygusal dalgalanmalar olabilir. Libido değişebilir; bazı kadınlarda cinsel istek artar, bazılarında azalır.

Ultrason ve Tetkikler

• Ultrason (USG): İlk trimester taraması kapsamında 11. haftada ultrason muayenesi yapılabilir. Ultrasonla fetüsün yaşamsal bulguları (kalp atışı, organ gelişimi) incelenir. Ense kalınlığı (NT) ölçümü bu dönemde yapılır; Down sendromu riski taraması için 11–14. haftalar arası kan testleriyle birlikte değerlendirilir. 11 haftada gebelik kesesi ve embriyo net görülebilir. Bebek profilinden baş ölçümü (BPD) ve CRL (baş-popo mesafesi) ölçümü ile yaşı teyit edilir. Bu haftada cinsiyet henüz kesin belirlenemez; genital organlar farklılaşmaya başlasa da dışarıdan ayırt etmek için erkendir.
• Gebelik Kesesi: Gebelik kesesi genellikle 5. haftada ultrasonla görülür; 11. haftaya gelindiğinde kese plesentaya dönüşmüştür. Bu haftada ultrasonda fetüs, plasenta ve amniyotik sıvı hepsi görünür durumdadır. Gebelik kesesi çevresindeki sarı kesecik (vitellüs) artık kaybolmak üzeredir.
• Beta-hCG Değeri: Beta hCG hamilelik hormonudur. 9–12. haftalar arasında beta-hCG düzeyi genellikle 25.700–288.000 mIU/mL aralığındadır. Bu değerler bireysel farklılık gösterebilir; önemli olan zaman içinde (48–72 saatte) düzgün artış göstermesidir. Gebeliğin ilk haftalarında her ~2 günde bir hCG değeri iki katına çıkar. 11. haftada tek bir hCG değeri yerine seri takip ile gelişimin sağlığı değerlendirilir. Normalden düşük seyrettiğinde dış gebelik veya düşük riski, aşırı yüksek olduğunda ise çoğul gebelik veya mol gebelik gibi durumlar akla gelmelidir.
• Kan Testleri: Birinci trimesterde anne adayından tam kan sayımı, açlık kan şekeri, tiroid fonksiyon testleri gibi rutin kan tetkikleri istenir. Bu haftalarda gebelikte demir ihtiyacı artmaya başlar; gerekirse demir takviyesi önerilir. İkili tarama testi için kan örneği alınır (PAPP-A ve β-hCG ölçümü). Ayrıca anne kan grubu, kan uyuşmazlığı (Coombs testi) erken dönemde yapılır.
• Doktor Kontrolleri: 11. haftada doktor muayenesi genellikle yapılır. Kan basıncı, kilo ve idrar tahlili kontrol edilir. Jinekolog vajinal veya abdominal ultrason ile fetal gelişimi inceler. Gerekirse genetik taramalar için konsültasyon verilir. Düzenli aralıklarla (örneğin her 4 haftada bir) izlem devam eder. Bu dönemde sigara ve alkol kullanımı kesilmeli, reçetesiz ilaç alınmamalıdır.

Resim: Bu resimde el ile kalp işareti yapan hamile bir kadının karnı görülmektedir. 11. haftada rahim belirginleşmeye başlar; bebeğin hızla büyüdüğünü gösteren anne göbeği bu şekilde dışarıdan algılanabilir.

Gebelikte Beslenme ve Yaşam Önerileri

• Sağlıklı Beslenme: 11. haftada dengeli, besleyici bir diyet çok önemlidir. Folat (folik asit), demir, kalsiyum, protein, vitamin ve mineral alımı bebeğin organ gelişimini destekler. Tam tahıllar, yeşil yapraklı sebzeler, kuru baklagiller, meyveler, yağsız et ve süt ürünleri önerilir. Folik asit takviyesi devam ettirilmelidir (nöral tüp defekti riskini azaltır). Bu dönemde deniz ürünleri yararlı olsa da bazı büyük balıklarda ağır metal birikimi olduğundan sınırlı tüketilmeli. Pastörize edilmemiş süt/peynir, çiğ et veya yumurta, hazır şarküteri ürünleri gibi listeriozis riski taşıyan yiyeceklerden kaçınılmalıdır.
• Sıvı Tüketimi: Günde en az 2-2,5 litre su içilmelidir. Sık su içmek hem kabızlığı önlemeye, hem de kan hacmi artışına uyum sağlamaya yardımcı olur. Kafein alımı günde toplamda ~200–300 mg’ı aşmamalıdır (1-2 fincan kahve). Alkol kesinlikle yasaktır.
• Egzersiz ve Aktivite: Hafif-orta şiddette egzersiz yapmak hem bebek hem anne sağlığına faydalıdır. Yürüyüş, yüzme, hamile yogası ve pilates gibi aktiviteler önerilir. Hafta içi 20–30 dakika tempolu yürüyüş bile genel sağlığı olumlu etkiler. Egzersize başlamadan önce doktor onayı alınmalıdır. Uzanarak dinlenmeye de özen gösterilmeli, yeterli uyku alınmalıdır. Uzun süre ayakta kalmaktan kaçınılmalı, ara ara dinlenilmelidir.
• Kıyafet Seçimi: Rahat, elastik bel bandına sahip hamile kıyafetleri tercih edin. Göbek büyümesi kişiden kişiye değişir; bu haftalarda vücut tipine uygun rahat kıyafetler rahatlığınızı artırır. Bol giysiler sindirimi kolaylaştırır. Destekleyici ama sıkmayan bir hamile iç çamaşırı kullanmak meme hassasiyetini azaltabilir.
• Seyahat ve Güvenlik: Komplikasyon yoksa kısa mesafe yolculukları güvenlidir. Uçakla seyahat 11. haftada genellikle sakıncalı değildir; karayolunda uzun süreli yolculuklarda ise her 2 saatte bir mola verip yürüyüş yapmak, kan dolaşımını korur. Araba kullanırken emniyet kemeri göbek altından geçirilmelidir.
• Stres Kontrolü: Bu dönemde stresten uzak durmaya çalışın. Stresli durumlar endişe yaratabileceği için rahatlama teknikleri (nefes egzersizleri, meditasyon) önerilir. Pozitif ve destekleyici sosyal ilişkiler sürdürülmeli, çift içi iletişim artmalıdır. Gebeliği ve bebek gelişimini konuşarak partnerinizle paylaşın.

Gebelikte Cinsellik

Hamilelikte cinsel ilişki genellikle güvenlidir. 11. haftada gebeliğe zarar verecek bir durum yoktur. Fetus, amniyotik sıvı ve rahim kasları arasında korunduğu için cinsel ilişki bebek için risk oluşturmaz. Rahim ağzı kapalı kaldığı sürece ilişki bebeği etkilemez. Cinsel ilişki konforlu pozisyonlarda (yan yatış gibi) yapılabilir. Eğer ilişki sırasında ağrı, kanama veya akıntı olursa cinsel aktiviteye ara verip doktora danışılmalıdır. Genel olarak, cinsellik hamileliğin normal bir parçası olarak sürdürülür; bazı çiftlerde hormonal dalgalanma nedeniyle libido değişebilir.

Sıkça Sorulan Sorular

• Nasıl anlaşılır? Adet gecikmesi hamileliğin ilk işaretidir. Evde idrar gebelik testi (Beta-hCG) pozitifleşmiş olabilir. Kanda Beta-hCG ölçümü kesin tanı koyar. Yaklaşık 6–7. haftada ultrasonla gebelik kesesi ve embriyo görülebilir, 11. haftada ise gebelik kolaylıkla doğrulanır.
• Belirtileri nelerdir? 11 haftada sık idrara çıkma, meme hassasiyeti, yorgunluk, baş dönmesi, ara sıra bulantı ve kabızlık görülebilir. Bu belirtiler kişiden kişiye değişir ve çoğunlukla birinci trimester sonunda azalır.
• Kaç aylık olunur? 11 haftalık gebelik, yaklaşık 2,5 aylık hamileliğe (hamileliğin üçüncü ayına) denk gelir.
• Ultrasonla görülür mü? Evet. 11 haftada fetüs ultrasonla rahatça görüntülenir; baş, vücut, kollar, bacaklar belirgindir. Kalp atışı görülebilir ve bebek hareketi izlenebilir. Gebelik kesesi ve plasenta zaten net bir şekilde ultrasona yansımaktadır.
• Bebeğin kalp atışı duyulur mu? Fetüsün kalp atışı ultrasonla görülebilir. Ortalama kalp hızı bu dönemde dakikada 160’a kadar yükselebilir. Anne karnında doppler cihazıyla kalp atışı duyulması genellikle 12–14. haftalarda mümkündür.
• Bebeğin hareketi hissedilir mi? Hayır. Bebek bu haftada hareket etmeye başlasa da (kol-bacak oynatma, hıçkırık vb.), anne henüz bu küçük hareketleri hissedemez. Bebeğin hareketleri karnın daha sonraki haftalarında hissedilmeye başlanır.
• Kasık ağrısı normal mi? Evet. Ligamentlerin gerilmesi ve rahim büyümesi nedeniyle hafif kasık ağrıları (kramp şeklinde) olabilir. Bu genellikle zararsızdır, ancak şiddetli ağrı veya kanamayla birlikteyse doktora danışılmalıdır.
• Cinsel ilişki tehlikeli mi? Hayır, eğer doktorunuz aksi bir durum söylemediyse ilişki güvenlidir. Amniyotik sıvı ve kapalı rahim ağzı bebeği korur. Rahim içi kanama veya belirli problemler (plasenta previa gibi) varsa doktorun tavsiyesi alınmalıdır.
• Bebek nerede olur? Bebek rahim içinde, amniyon zarlarının oluşturduğu sıvı dolu kesede gelişir. 11. haftada rahim yukarıdoğru büyümüş, pelvis boşluğunu terk edip alt karın bölgesine doğru uzanmıştır. Plasenta, rahim duvarına tutunur ve bebeğin beslenmesinden sorumludur. Göbek kordonu plasentadan bebeğe oksijen ve besin taşır.
• Bebeğin hareketi olur mu? Evet, ancak anne bu haftada hissetmez. Bebek kollarını, bacaklarını hareket ettirir ve amniyon sıvısında minik taklalar atabilir. Ultrason ile bu hareketler izlenebilir.
• Ultrasonografi belirtileri: 11. haftada ultrason cihazında bebeğin organları görülebilir. Özellikle baş kısmı belirginleşmiştir. Bu haftada bazı diş tomurcukları, saç kökleri ve tırnak yatakları oluşmaya başlar, ancak henüz ultrasonla ayırt edilemez seviyededir.

Kürtaj (Gebelik Sonlandırma)

Türkiye yasalarına göre isteğe bağlı gebelik sonlandırma için son tarih 10. haftadır. 11. haftayı aşmış gebeliklerde rutin isteğe bağlı kürtaj yapılamaz. Yasal olarak 10. haftaya kadar her sağlıklı kadın evli ise eşinin onayıyla, bekar ise kendi rızasıyla kürtaj yaptırabilir. 11. haftadan sonra yalnızca annenin hayatını veya sağlığını tehdit eden durumlardan (fetal anomali, ağır gebelik komplikasyonu gibi) dolayı tıbbi endikasyonla gebelik sonlandırılabilir. Bu hallerde ise kapsamlı tıbbi değerlendirme ve uzman doktor onayı gereklidir.