Blog

39. hafta gebelik, bebeğin anne karnında tamamen geliştiği ve doğuma bir adım kaldığı bir dönemdir. Bu haftada bebek neredeyse doğum boyutlarına ulaşmıştır ve organlarının çoğu olgunlaşmıştır. Anne adayının çoğu fiziksel ve duygusal olarak doğuma hazırlık sürecindedir. Doğum her an başlayabilir, bu nedenle anne adayının dinlenmesi, doktor kontrollerini aksatmaması ve doğum belirtilerine dikkat etmesi önemlidir.

Kaç Aylık ve Ne Anlama Geliyor?

39. hafta, hamileliğin 9. ayının 4. haftasına denk gelir. Normal bir gebeliğin 40 hafta olduğu düşünüldüğünde 39. hafta doğum için tam zamanıdır. Bu dönemde doğumun her an başlayabileceği kabul edilir.

Bebekteki Gelişim ve Büyüme

• Boy ve kilo: 39 haftalık bir bebek ortalama 50–52 cm boyunda ve yaklaşık 3,3–3,5 kg ağırlığındadır. Örneğin, bir kaynak 39. haftada bebek boyunun yaklaşık 51 cm, kilosunun da 3,4 kg civarında olduğunu belirtir.
• Organ gelişimi: Bebeğin tüm hayati organları doğum için hazır hale gelmiştir. Akciğerler tam olarak gelişmiş olup hava alıp verebilecek duruma gelmiştir. Karaciğer başta olmak üzere sindirim organları işlevini büyük ölçüde kazanmıştır. Bebek suyunu yutarak bağırsaklarında mekonyum (ilk dışkı) biriktirmeye devam eder.
• Yağ dokusu ve cilt: Vücudundaki yağ miktarı artmaya devam eder; bu yağ tabakası doğum sonrası vücut ısısını dengede tutmaya yardımcı olur. Cildi artık önceki haftalara göre daha beyazımsı renktedir; iç organlarını koruyan yağ katmanının artması buna neden olur. Bebeğin derisi üzerindeki koruyucu verniks maddesinin büyük kısmı temizlenmiştir.
• Duyu organları ve sinir sistemi: Gözleri odaklanma yetisine büyük oranda ulaşmıştır, göz renginin kesinleşmesi doğum sonrasına kalır. Kulakları işitme fonksiyonunu tamamlamış olup anne ve babasının seslerini tanıma düzeyine gelmiştir. Tat ve koku alma duyuları da olgunlaşmıştır. Bebeğin beyni canlı kalacak kadar gelişmiştir; sinir sistemi ise çocukluk boyunca gelişimini sürdürecektir.
• Bağışıklık: Plasenta yoluyla anneden aktarılan antikorlar sayesinde bebeğin bağışıklık sistemi güçlenmektedir. Bu sayede bebek doğduktan sonra 6–12 ay boyunca anne kaynaklı antikorlarla mikroplara karşı korunur.
• Pozisyon ve hareketler: Çoğu bebek bu haftada baş aşağı (vertex) pozisyona geçmiştir; başı doğum kanalının girişine yerleşmiştir. Bu nedenle bebeğin mekandaki sıkışıklığı artar. Büyük hareketler azalır; bebek genellikle sadece yanlara hareket eder veya hafif tekmeler atar. Eski büyük tekme ve dönmeler yerine ince ayak ve el hareketleri hissedilir. Bebek hareketlerini günlük olarak kontrol etmek önemlidir; hareketlerde anormal azalma fark edilirse doktorla iletişime geçilmelidir.

Tablo: 39 haftalık bebeğin yaklaşık boy ve kilo değerleri.

Annedeki Değişiklikler ve Belirtiler

• Karın ve ağırlık: Rahim bebekle birlikte büyümeye devam eder, anne karnındaki ağırlık artar. Bebek pelvis içine indiğinde karın aşağı doğru sarkar (“lightening” belirtisi) ve üst karındaki basınç hafifleyebilir. Bu dönemde anne fazla yorgun hissedebilir, nefes darlığı bir nebze azalabilir.
• Basınç ve ağrılar: Bebek pelvis girişine yerleştiğinden leğen kemiği ve bel bölgesinde artan basınç hissedilebilir. Sırt ağrıları, kasık ve pelvik bölgede kramp tarzında keskin ağrılar görülebilir. Eğer kasık ağrısı hafifse normal kabul edilir; ancak şiddetli pelvik ağrılar veya düzensiz kanama görüldüğünde derhal doktora başvurulmalıdır.
• Braxton Hicks (yalancı sancılar): Rahim kasılmaları bu haftalarda devam eder ve sıklığı artabilir. Ancak yalancı sancılar düzensiz aralıklarla gelir ve genellikle dinlenince kaybolur. Anne pozisyon değiştirdiğinde geçer, gerçek sancılar gibi düzenli değildir.
• Gerçek doğum sancıları: Gerçek doğum sancıları ise düzenli aralıklarla gelir ve giderek şiddetini arttırır. İki sancı arasındaki süre kısalırken kasılmaların süresi uzar. Karın veya belde başlayan sancılar vücudun diğer bölgesine de yayılabilir. Gerçek sancılarda ağrı dinlenmeyle geçmez.
• Doğum öncesi belirtiler: Doğum yaklaşırken mukus tıkacı düşebilir. Bu, vajinadaki koyu sümüksü katmandır; atılması genellikle kırmızı veya pembe lekeli az miktar akıntı şeklindedir. Ayrıca amniyon sıvısının geldiğinin işareti olan su gelmesi görülebilir; su genellikle birden açılan bir su kesesiyle gelirse doğum başlamıştır. Erken su gelmesi veya aşırı kanama durumunda hemen tıbbi yardım alınmalıdır.
• Sindirim sistemi: Bebeğin doğum kanalına inmesi bağırsaklar üzerinde basınç yaratır, bu da ishal tarzı gevşek bağırsak hareketlerine yol açabilir. Hormonal değişiklikler de bağırsak hareketini arttırır. Bu sayede bazı kadınlarda doğum öncesi birkaç gün içinde ishal görülebilir; bu durum erken doğum belirtisi olarak kabul edilir. Kabızlık da sık görülür; yeterli lif alımı ve su içilmesi önerilir.
• Diğer şikâyetler: Ayaklarda ve bacaklarda ödem artabilir. Rahimdeki baskıyla birlikte kılcal damarlarda biriken sıvı, şişliklere neden olur. Hemoroid şikâyetleri kabızlık ve basınç yüzünden artabilir. Anne sık idrara çıkabilir, reflü ve mide yanması gibi şikâyetler doğum yaklaşırken artabilir. Uyku düzeninde değişiklik, huzursuzluk veya heyecan nedeniyle uykusuzluk görülebilir.

Duygusal Durum ve Anne Ne Hisseder?

39. haftada anne adayları heyecan ve sabırsızlık hisseder. Doğuma az zaman kaldığı için korku, mutluluk ve endişe bir arada yaşanabilir. Hamilelik boyunca yaşanan tüm duygusal ve fiziksel değişikliklerin nihai sonucu için hazırlık yapılmaktadır. Bu dönemde kendini ve bebeğini koruma içgüdüsü artar. Anne adayı, doğum ve doğum sonrası döneme dair doktorundan bilgi almalı ve rahatlama teknikleri üzerinde çalışabilir.

Ultrason ve Görüntüleme

39. haftada ultrason muayenesi genellikle öncekiler kadar yoğun olmayabilir, fakat gerekirse doktor bebek büyümesini ve amniyotik sıvı miktarını ölçmek için ultrason yapabilir. Ultrasonla bebeğin pozisyonu, plasenta yeri, bebeğin tahmini kilo ve su miktarı değerlendirilebilir. Bu dönemde ultrason, bebeğin gelişimini kontrol etmek için de kullanılabilir. Gebelik kesesi ise erken haftalarda görülen bir yapıdır; gebeliğin 5. haftasından itibaren ultrasonla izlenebilir. 39. haftada ise gebelik kesesi diye bir yapı belirgin değildir; ultrason daha çok fetus, plasenta ve amniyotik sıvı inceler.

Beta HCG Değeri

Hamileliğin ilk trimesterinden sonra Beta HCG düzeyi takibi genellikle yapılmaz. 39. haftada gebelik testleri gerekmez. Eğer ölçülseydi, üçüncü trimesterdeki aralıklar 940–60.000 IU/L civarındadır. Ancak gebeliğin bu kadar ilerlemiş döneminde HCG takibi gereksizdir; ultrason muayeneleri ve fetal hareket takibi daha anlamlıdır.

Kürtaj (Gebelik Sonlandırma)

Tıbbi olarak, 39. haftada kürtaj (gebeliğin sonlandırılması) yapılmaz. Türkiye’de yasal olarak 10. gebelik haftasından sonra isteğe bağlı kürtaj yapılamaz. Anne sağlığı çok ciddi risk altındaysa ve bir kurul kararı varsa 10 hafta sonrasında ancak o durumlarda müdahale gündeme gelebilir. Dolayısıyla normal bir gebelikte 39 haftada kürtaja izin verilmez.

Gebelikte Cinsel İlişki

Sağlıklı bir gebelikte cinsel ilişki bebeğe zarar vermez. Rahim ve amniyotik kesenin bebeği koruması, serviksteki mukus tıkacının enfeksiyonları engellemesi cinsel ilişki sırasında bebeği korur. Uzmanlar, doktor aksi bir durum bildirmedikçe gebeliğin son günlerine kadar cinselliğin güvenli olduğunu belirtir. Orgazm sırasında hafif rahim kasılmaları olabilir, fakat bunlar Braxton Hicks olarak bilinen yalancı sancılardır ve genellikle zararsızdır. Eğer doktorunuz plasenta previa, erken doğum riski, vajinal kanama gibi özel durumlar tespit ettiyse, cinsel ilişkiden kaçınılması önerilir. Örneğin, daha önce erken doğum hikâyesi varsa, sular erken gelmişse veya çoğul gebelik varsa doktor cinsellik konusunda kısıtlama getirebilir. Normal şartlarda ise cinsel ilişki, doğuma hazırlık sürecini olumlu etkileyebilir ve çiftin aralarındaki bağı güçlendirir. Yine de aşırıya kaçmamak, pozisyon seçerken anne adayının rahatlığını gözetmek önemlidir.

Doktor Kontrolleri ve Öneriler

39. haftada doktor kontrolleri sıklaşır. Genellikle haftada bir kez muayene önerilir. Muayenede doktor şunlara bakabilir:

• Bebeğin durumu: Ultrason ile bebeğin tahmini kilosu ve pozisyonu kontrol edilebilir. Gerekirse ultrasonla plasenta yeri ve amniyotik sıvı miktarı da incelenir.
• Rahim ağzı muayenesi: Doktor, vajinal muayene ile rahim ağzının yumuşaklığını ve açıklığını değerlendirir. Bu, doğumun ne kadar yaklaşmakta olduğuna dair fikir verir.
• Fetal kalp atışı: Doppler cihazıyla bebeğin kalp atışları dinlenir. Normal fetal kalp atış hızı genellikle dakika başına 120–160 arasıdır.
• Kan basıncı ve idrar testi: Anne adayının tansiyonu ölçülür, idrar testi ile protein veya enfeksiyon kontrolü yapılır. Gebelik zehirlenmesi (preeklampsi) veya idrar yolu enfeksiyonunu saptamak için bu önemlidir.
• Diğer testler: Gerekirse gestasyonel diyabet tarama sonuçları gözden geçirilir veya NST (non-stress test) gibi ek testler planlanır. 36. haftadan sonra NST genellikle 15 günde bir veya haftada bir yapılır.

Doktorunuz, kontrollerde doğum eylemi başladığında yapılacaklar konusunda sizi bilgilendirir. Doğum çantasını hazırlamak, hastaneye gidiş planı yapmak gibi hazırlıklar gözden geçirilir.

Nelere Dikkat Etmeli?

• Bebek hareketleri: Günde en az 10 hareket hissetmek hedeflenir. Hareketlerde azalma hissederseniz doktora başvurun.
• İş yükü: Ağır kaldırmaktan veya yorucu işlerden kaçının. Uzun süre ayakta kalmayın; dinlenirken ayaklarınızı yüksekte tutun.
• Beslenme ve sıvı alımı: Az az, sık beslenin. Midenin baskısını azaltmak için 5-6 küçük öğün yiyin. Her gün bol su içerek vücuttaki ödemi atmaya yardımcı olun. Kalsiyum gereksinimini karşılamak için süt ve süt ürünleri tüketin. Lifli gıdalar (sebze, meyve, tam tahıl) kabızlığı önler ve hemoroid riskini azaltır.
• Uyku ve dinlenme: Gece rahat uyumak zorlaşabilir. Sola yatış, bel ve bacak desteği kullanmak sırt ağrılarını hafifletebilir. Gün içinde mümkün olduğunca dinlenmeye çalışın. Ilık duşlar kas gerginliğini azaltır; ayaklara soğuk su tutmak dolaşımı artırır.
• Doğum belirtilerini takip: Doğumun yakın olduğunu gösteren belirtilerden her biri not edilmeli ve doktorla paylaşılmalıdır: düzenli sancılar, su gelmesi, lekelenme şeklinde kanama veya mukus tıkacı çıkışı gibi. Bu belirtilerden herhangi birini fark ederseniz derhal sağlık kuruluşuna başvurun.
• Psikolojik destek: Stres ve kaygıyı azaltmak için eşiniz ve ailenizle doğum öncesi hazırlıkları paylaşın. Sık sorulan sorularınızı doktorunuza sorun, doğumla ilgili bilinçli olun. Gebeliğin bu son haftasında olumlu düşünmek ve kendinizi rahatlatacak aktiviteler yapmak önemlidir. Cinsel ilişki, partnerinizle duygusal yakınlığı artırabilir, gerilimi hafifletebilir.